لکنت زبان و راهکارهای درمانی

بزرگنمایی تصویر

لکنت زبان و راهکارهای درمانی

لکنت زبان یک مشکل گیج کننده و خسته کننده برای گوینده و شنونده است. لکنت زبان عبارت است از: تکرار سریع اولین حرف کلمات، کشیدن حد صداهایی مانند یی، آ، او در وسط کلمات، و توقف و ایست کامل روی یک صدا، بخش، کلمه یا عبارت که ممکن است چندین بار تکرار شود. ، بیشتر افراد مبتلا به لکنت زبان مذکرهستند.

لکنت زبان معمولا یک رخداد تکاملی موقتی در میان کودکان دو تا ۵ سال است که به تدریج با استفاده کودک از زبان مادری از بین می رود. لکنت این کودکان هنگام خستگی یا هیجان زدگی افزایش پیدا می کند. از میان کودکانی که پس از ۵ سالگی لکنتشان برطرف نشده است، ۸۰ درصد آنها تا انتهای دوره بلوغ بهبود می یابند.

یک کودک زیر ۷ سال که به لکنت دچار است، ممکن است برای ادامه صحبت حرکاتی نظیر پیچ و تاب دادن صورت، چشمک زدن، حرکت دادن بازوها، تنفس نامنظم یا حرکاتی دیگر را طراحی کند.

بیشتر کسانی که دچار لکنت زبان هستند در مراحل پیشرفته به جایی می رسند که کلمات مشکل ساز را می شناسند و همین پیش بینی اغلب وضعیت را مشکل تر می کند. این افراد، همیشه لکنت ندارند. برخی می توانند با کودکان هم سن و سالشان به راحتی صحبت کنند، بدون هرگونه مشکلی آواز بخوانند، یک زبان خارجی را به روانی صحبت کنند و بدون تپق زدن همراه با دیگران سرود بخوانند.

وقتی لکنت آغاز می شود، مانند سایر عادت ها، به صورت یک الگوی طبیعی رفتار در می آید. در این حالت، عادت یاد شده، به طور ناخود آگاه بر پایه مجموعه ای از رفتارهای وابسته به صحبت کردن و تنفس، ماندگار می شود.

برخی پیشنهادهای ما برای والدین کودکان خردسال به آنها کمک خواهد کرد تا بدانند در پی چه باشند و چه طور واکنش نشان دهند. پیشنهادهای دیگر ما برای والدین کودکان بزرگتر است که برای مدت طولانی لکنت دارند. این والدین باید صبر و شکیبایی و تلاش زیادی داشته باشند؛ زیرا غلبه بر لکنت زبان به هیچ وجه آسان نیست

۱- اولین لکنت ها را نادیده بگیرید
عکس العمل شما در برابر تلاش کودکتان برای برقراری ارتباط با دیگران، عامل بسیار مهمی در شکل گیری توانایی او برای روان صحبت کردن است. با کودک به طور صحیح صحبت کنید؛ ولی انتظار نداشته باشید که زبانش به پختگی شما باشد. بکوشید مادامی که کودک توانایی های خود را در به کارگیری زبان، گسترش می دهد با صبر و حوصله¬ی فراوان به او گوش فرا دهید.

جملات کودک را تمام نکنید. وقتی کودکتان در حال صحبت کردن است با آرامش به او توجه داشته باشید. اگر در ادای یک واژه یا تمام کردن یک جمله دچار مشکل شد با شکیبایی صبر کنید. حرفش را قطع نکنید و به جای او صحبت نکنید. وقتی به کودک پاسخ می¬گویید، شکل صحیح کلمات را به کار ببرید و با استفاده از واژه های جدید فرهنگ لغات او را پربارتر کنید.

فضایی آرام ایجاد کنید. زمانی که خانواده برای صحبت کردن دور هم می نشینند(مثلا هنگام صرف شام) محیطی آرام و بدون شتابزدگی مهیا کنید و افزون برآن به هر کودک به طور جداگانه فرصت صحبت کردن بدهید. به آنها بفهمانید که به شنیدن حرفهایشان علاقه مند هستید.
خودتان با آرامش صحبت کنید، اما از کودکانتان نخواهید که آرام تر صحبت کنند.

کودک هنگام صحبت کردن باید احساس راحتی کند. بنابراین، به لکنت های احتمالی توجه نکنید و به طور کلی، پذیرای او باشید. با حالت طبیعی و بدون کندی محسوس با کودک صحبت کنید. از جملات کوتاه تر و واضح تر استفاده کنید تا در مقابل، کودک نیز در استفاده از چنین جملاتی احساس آزادی عمل کند.

درباره لکنت زبان او اظهارنظر نکنید. برچسب کند زبان به کودک نزنید. هرچه آگاهی کودک در مورد لکنتش بیشتر باشد، احتمال بدتر شدن مشکل افزایش می یابد. تصور کنید که نگران بودن از تلفظ صحیح هر کلمه توسط شما، چه احساس ناخوشایندی می تواند به همراه داشته باشد.

۲- آرامش در حین صحبت کردن را به کودک بیاموزید.
لکنت زبان، اغلب به دنبال نگرانی کودک از صحبت کردنش افزایش مییابد. وقتی لکنت با واکنش یا اظهارنظر منفی روبرو شود، نگرانی به ترس بدل خواهد شد. ترس موجب سفت شدن تارهای صوتی و سخت شدن تنفس می شود و در نتیجه صحبت کردن را حتی مشکلتر از پیش می کند.
به کودک بیاموزید تا گلو، شانه ها، قفسه سینه و شکم خود را شل کند.

وقتی کودک کسب آرامش عمومی را آموخت بر روی ماهیچه های درگیر در صحبت کردن تمرکز کنید. کودک را مجبور کنید چند بار این تمرین را انجام دهد تا آنکه در شل کردن این بخش خاص از بدن خود مهارت یابد

۳-تنظیم تنفس را به کودک بیاموزید.
سخن گفتن نیازمند عبور هوا از کنار تارهای صوتی است، چگونگی تنفس کودک روی صحبت کردن او تأثیر می گذارد. بسیاری از کودکان دچار لکنت، هنگام صحبت کردن، نفس نفس می زنند و در واقع، نفس آنها بند می آید.

تنفس عمیق و منظم از دهان را به کودک بیاموزید. از کودک بخواهید یک دستش را روی سینه و دست دیگرش را روی شکم خود بگذارد. در طول دم، باید شکمش بیشتر از قفسه سینه اش حرکت کند. به او بگویید که واژه آرام باش را در طول یک بازدم آرام، نزد خودش زمزمه کند. کودک باید هر روز این تمرین را انجام دهد تا به تدریج بتواند به تنفس نامناسب خود، توجه داشته باشد.

به کودک بیاموزید تا قبل از صحبت کردن، نفس بگیرد (دم) و در طول صحبت، نفس خود را بیرون دهد (بازدم). همانطور که گفته شد، ایجاد صدا بر اثر حرکت هوا در برابر تارهای صوتی است، بنابراین، از کودک بخواهید هنگام ادای جملات کوتاه، تنفس صحیح را تمرین کند. شما می توانید برای کمک به او مجموعه-ای از جمله ها یا عبارت های کوتاه را برای تمرین در اختیارش بگذارید.

کودک را وادارید تا درست پس از آغاز لکنت، صحبت را متوقف و سکوت کند. کودک باید به جای تلاش برای پشت سر گذاشتن وقفه، مکث کند، نفس بگیرد و سپس، با یک بازدم به آرامی شروع به صحبت کند.

کودک را تشویق کنید، با صدای کوتاه صحبت کند. فردی که دچار لکنت است در حالتی که زیر فشار و تنش باشد، مانند سایر اشخاص به طور طبیعی صدایش را بلند می کند. صدای بلندتر به هوای بیشتری نیازمند است، به همین علت، میزان فشار را در حنجره بالا می برد. پس یک صدای تنظیم شده از نظر حجم، می تواند لکنت را کاهش دهد.

۴-حساسیت کودک را نسبت به موقعیت های تحریک کننده لکنت از بین ببرید.
ترس، احتمال لکنت را در کودک افزایش می دهد و پیش بینی اشکال در ادای کلمات، وضع را بدتر می کند. از روش های زیر برای از بین بردن حساسیت کودک نسبت به ترس استفاده کنید.

١. فهرستی از موقعیت ها و واژه هایی که موجب بروز ترس در کودک می شوند، تهیه کنید. از کودک بخواهید مواقعی را که در آنها دچار مشکلات صحبت کردن می شود، شناسایی کند. سپس، واژه هایی را که در او موجب لکنت می شوند، فهرست کنید.
۲. تمرین های کسب آرامش تدریجی را انجام دهید. این تمرین ها برای از بین بردن ترس کودک مفیدند.

٣. از کودک بخواهید که خود را در یکی از موقعیت هایی که در او ایجاد ترس می کند .در حال صحبت کردن، تصور کند. فرض کنید، این کودک در تلفظ نام خود مشکل دارد از او بخواهید چشمانش را ببندد.

سپس، بکوشید با تشریح یک موقعیت خیالی او را درکلاس بنشانید، به طوری که در ذهنش خود را در کلاسی تصور کند که معلم در حال خواندن اسامی دانش آموزان است. او را وادارید احساس انتظار برای شنیدن اسمش را تصور کند. سپس در خیال او، معلم اسمش را می خواند. اکنون، کودک بدون لکنت پاسخ می دهد، «من بهروز هستم».

۴. سطح اضطراب را ارزیابی کنید. از کودکتان بخواهید تا میزان اضطراب خود را در موقعیت فرضی قبل، از اعداد یک تا ده مشخص کند. سپس، تمرین خیالی بالا را چندین بار انجام دهید تا سطح اضطراب در حد پذیرفته شده ای پایین بیاید. بعد از موفقیت در این موقعیت، بر روی شرایط خیالی دیگر کار کنید.

۵. موقعیت هایی را که کودک به طور معمول دچار لکنت می شود مشابه سازی کنید. وقتی کودک در موقعیت های خیالی احساس راحتی کرد، تجربه های دیگری را برای او بازسازی کنید. برای مثال، وانمود کنید که یک معلم هستید.

اسم کودک را از او بپرسید. وقتی با موفقیت به این پرسش پاسخ داد، به موقعیت بعدی بروید. در تمام این اوقات استفاده از روش های تنفسی و کسب آرامش تدریجی را به کودک یادآوری کنید.
۶. امکان تمرین در موقعیت های از پیش تعیین شده را فراهم کنید.

به عبارت دیگر موقعیت هایی واقعی طراحی کنید تا کودک بتواند در آنها آموخته های جدیدش را به کار بندد. برای نمونه، دوستان کودک را به خانه دعوت کنید، یا او را برای گردش بیرون ببرید تا در موقعیت صحبت کردن با دیگران قرار گیرد. از کودک بخواهید پیش از صحبت کردن ، جمله ای را آماده کند، آن را نزد خود تکرار کند و در درونش شاهد موفقیتش باشد.

۷. از تلاش کودک برای صحبت کردن در موقعیت های از پیش تعیین نشده حمایت کنید. قبل از آنکه به تنهایی وارد جمع شود، تمرین های قبل را به او یاد آوری کنید. حامی کودک باشید و تلاش او را تحسین کنید. اگر باز هم لکنت دارد، چیزی نگویید فقط به سادگی به برنامه ی خود ادامه دهید.
۵-همخوانی را تمرین کنید.
بسیاری از کودکان دچار لکنت، هنگام همخوانی با دیگران می توانند به طور طبیعی صحبت کنند. همخوانی را تمرین کنید. متن ساده ای را انتخاب کنید و سپس، بکوشید هم صدا و با حالتی عادی آن را با یکدیگر بخوانید. پس از چند بار تکرار، کم کم صدای خود را کاهش دهید تا جایی که کودک به تنهایی در حال خواندن متن باشد. از کودک بخواهید در وضعیتی که به تنهایی در حال خواندن است، این طور تصور کند که همچنان به همخوانی با شما می پردازد.

از یک مترونوم(ابزار تمرینی موسیقی) استفاده کنید. مترونوم را روی یک سرعت پایین تنظیم کنید. کودک را مجبور کنید تا صحبت کردنش را تنظیم کند و سپس متن را با ضربات مترونوم بخواند. پس از آنکه کودک توانست متن را بدون لکنت بخواند، موقعیت های دیگری را برای او مشابه سازی کنید و در همین حال، با مترونوم زمان ادای واژه ها یا سیلاب ها را مشخص کنید.

۶- از افراد متخصص کمک بگیرید

اگر لکنت زبان کودک بسیار شدید است یا با تلاش شما بهبود نمی یابد، باید از افراد متخصص کمک بگیرید. برای مثال، می توانید برای طراحی یک برنامه ی درمانی مناسب، با روان شناس کودک یا گفتار درمانگر مشورت کنید.

دکتر الهام شکرانه
روان شناس بالینی

از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید.
از سایت پایگاه خبری تحلیلی دیباگران دیدن فرمایید.