هنر کاشی کاری

بزرگنمایی تصویر

هنر کاشی کاری : در این شماره نیز در ادامه معرفی برخی از هنرهای سنتی و اسلامی، قصد داریم. به معرفی یکی دیگر از هنرهای ناب ایران که ریشه در هویت و فرهنگ ما دارد بپردازیم. و مختصری در مورد این هنر-صنعت توضیح دهیم.
همه ما بی شک کاشی کاری های مساجد بسیاری را دیده ایم. از مسجد شیخ لطف الله گرفته تا مساجد همین شهر خودمان و از این زیبایی و نظم که هنرمند توانسته. چنین اثری بیافریند لذت برده ایم. پس در اینجا مختصری با این هنر بدیع آشنا می شویم.

در نخست باید بگوییم که کاشی این گونه تعریف می شود

«به قطعه سنگی مصنوعی گفته می‌شود. که طول و عرض آن مختلف بوده و ضخامت آن چند میلی‌متر است. و یک روی آن دارای سطحی شیشه‌ای بوده. و کاملاًّ صاف و صیقلی می‌باشد. »
صنعت کاشی سازی و کاشی کاری که بیش از همه در تزیین معماری سرزمین ایران، بخصوی در تزئین بناهای مذهبی کاربرد بسیار داشته است. مثل سفالگری دارای ویژگی های خاصی است. این هنر و صنعت از گذشته بسیار دور در نتیجه مهارت، ذوق و سلیقه کاشی ساز با سر پنجه های هنرمند ایرانی و با عشق و علاقه فراوان هنرمند در مقام شی ترکیبی متجلی گردیده.

بدین ترتیب که هنرمند کاشی کار یا موزاییک ساز با کاربرد و ترکیب رنگ های گوناگون و یا در کنار هم قرار دادن قطعات ریزی از سنگ های رنگین و بر طبق نقشه ای از قبل طرح گردیده. به اشکالی متفاوت و موزون از تزیینات بنا دست یافته است. و نقش هایی بدیع رقم زده اند. که برخی از آن نقش ها هنوز پابرجاست. و نمادی از ریشه و هویت ما هستند. و با گذشت چندین سال از عمر این هنر، بر خلاف برخی از هنرهای دیگر این هنر هنوز مورد استفاده است.

اما این نکته را نیز باید ذکر کنیم. که برخی معتقدند که کاشی از شهر کاشان اقتباس شده است. که از اوایل دوران اسلامی به عنوان مرکز صنعت سفال سازی مشهور بود.

از طرح های کاشی به طرح های ساده هندسی، خط منحنی، نیم دایره، مثلث، و خطوط متوازی که خط عمودی دیگری بر روی آنها رسم شده. که تصاویر بر یافته های دوره های قدیمی تر جای دارند. می توان اشاره کرد. که به مرور زمان و با گذشت مدتی نقوش دیگری همچون نقش های متنوع هندسی، گل و برگ، گیاه و حیوانات که با الهام و تأثیر پذیری از طبیعت شکل گرفته اند. پدیدار گشتند. اما بارزترین نکته مهارت هنرمند و صنعت کار در نقش دادن به طرح ها و هماهنگ ساختن آنها است. که این چنین توانسته اند. آثاری به شدت زیبا و دارای اصالت بیافرینند.

اما نباید این نکته ی مهم را فراموش کرد

که قصد و هدف غایی کاشی گر و کاشی ساز از خلق چنین آثار هنر بدیعی هرگز رفع احتیاجات عمومی و روزمره نبوده. که اگر چنین بود بی شک این آثار جاودانه نمی شدند. و هدف هنرمند بلکه شناخت از زیبایی و ارضای تمایلات عالی انسانی و مذهبی، هدف اصلی کارش بوده است.

مخصوصاً اگر به یاد آوریم که هنرهای کاربردی بیشتر جنبه ی کاربرد مادی دارد. حال آن که خلق آثار هنری نمایانگر روح تلطیف یافته انسان می باشد. و گزافه نیست اگر که بگوییم این دیدن این هنرها و زیبایی ها موجب لذت انسان می شود. و شاید اکثر ما با دیدن کاشی کاری های مسجد شیخ لطف الله در دل، به آن هنرمند بابت خلق چنین اثری تبریک گفته ایم. و شاید در بعضی مواقع نیز در خلق چنین آثاری عاجز و انگشت به دهان مانده ایم. از این همه زیبایی و نظمی که هنرمند توانسته است بیافریند.

همچنان که «آرتور پوپ» تاریخ شناس مشهور جهان، پس از دیدن کاشی کاری مسجد شیخ لطف الله در کتاب «بررسی هنر ایران» می نویسد

«خلق چنین آثار هنری کاشی کاری جز از راه ایمان به خدا و مذهب نمی تواند به وجود آید. » و این سخن گواهی بر این مدعاست که نه تنها هنرها و آثار ایران در جهان یگانه و نمونه اند. بلکه هنرمندان سرزمین مان نیز با ایمان خود، ذوق فراوان و سر پنجه های طلایی شان توانسته اند. آثاری بدیع و جاودان خلق کنند که انسان معاصر با تمام دل مشغولی هایش و در این دوران شلوغ و پر ازدحام پس از دیدن این آثار لحظه ای حس آرامش و زیبایی به او دست می دهد. و از دیدن چنین هنرهایی لذت می برد و در دل خود به ایرانی بودن و هویت و اصالت خود می بالد.

مطلب هنر کاشی کاری در هفته نامه دیباگران شماره  پنجاه و هشتم به چاپ رسیده است.

در مورد صنایع دستی بیشتر بدانید 

در مورد صنایع دستی نجف‌آباد بیشتر بدانید

از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید.