پیدایش و گسترش خط و خوشنویسی

خط و خوشنویسی به دلیل اینکه در کوفه رونق گرفت به خط کوفی شروع می شود. و به همین دلیل خط کوفی گفته می شود. ابتدا عناصر منحنی در این خط ارجحیت داشت و ساده نوشته می شد. کتاب وحی را نیز به خط کوفی می نوشتند. قدیمی ترین قران نیز به خط کوفی و […]

خط و خوشنویسی به دلیل اینکه در کوفه رونق گرفت به خط کوفی شروع می شود. و به همین دلیل خط کوفی گفته می شود.
ابتدا عناصر منحنی در این خط ارجحیت داشت و ساده نوشته می شد. کتاب وحی را نیز به خط کوفی می نوشتند. قدیمی ترین قران نیز به خط کوفی و متعلق به قرن سوم هجری است. در ایران بعد از ورود اسلام به مرور زمان خط کوفی جای خط پهلوی را گرفت. ایرانیان حروف گ،چ،پ و ژ رانیز به آن اضافه کردند.
در ایتدا خوشنویسی بیشترین اهمیت را داشت،
اما به تدریج تذهیب، طلا اندازی و نقوش اسلیمی مابین حروف و کلمات اضافه شد و زیبایی خاصی با آثار خطاطی داد.

پیدایش خطوط خوشنویسی

در اواخر قرن سوم و اویل قرن چهارم هنرمند ایرانی علی بن محمد بین مقله بیضاوی شیرازی ملقب به ابن مقله ،
خطوط ششگانه یا اقلام سته شامل نسخ، ثلث، ریحان، رقاع، توقیع و محقق را از خط کوفی استخراج کرد و تحت نظم و قاعده در آورد.

ابولحسن علی بن هلال مشهور به ابن بواب خطاط برجسته در اواخر قرن چهارم نیز در زمینه خط اثر گذار بود. این هنرمند خطوط ششگانه را از نظر نقطه گذاری خط تحت نظم و قاعده در آورد.

هنرمند بزرک و خوشنویس جمال الدین یاقوت مستعصمی در قرن هفتم به تکامل خطوط اقدام کرد. و شیوه خاصی به نام یاقوتی را ایجاد نمود. وی نقش بسزایی در گسترش خط داشت.

در اوایل عصر مغول خوشنویسی مثل دیگر هنرها رونق زیادی نداشت. ولی به مرور تغییراتی در زمینه خط و خوشنویسی انجام شد،
که می توان به خط تعلیق با طلا اندازی اشاره نیست. خواجه تاج اصفهانی، خواجه اختیار منشی گنابادی از استادان بنام این خط هستند.

در عصر تیموری و مکتب هرات هنرمند چیره دست میرعلی تبریزی خط نستعلیق را ابداع کرد. وی دو خط نسخ و تعلیق را ترکیب کرد و خط ایرانی نستعلیق را به وجود آورد. کتاب همای و همایون خواجوی کرمانی از آثار وی است.

بایسنقری و سلطان علی مشهدی که دیوان امیر علیشیر نوایی به خط اوست، از دیگر اساتید بنام این خط هستند.

خط و خوشنویسی در عصر صفوی

در عصر صفوی که شاهد رونق اکثر هنرها بودیم. خطاطی نیز با حاشیه های تذهیب تزئین شد. و بعد از مدتی تذهیب رشته ایی جداگانه ایی با نام تذهیب کاری شد. معروف ترین تدهیب کار این دوره مولانا حسن بغدادی می باشد.

خطاطان معروف این میرزا علی هروی و علیرضا عباس را می توان نام برد. و میرعماد حسینی قزوینی ملقب به میر عماد سر آمد همه اساتید خط نستعلیق در این دوره و تمام ادوار است. که خط نستعلیق را اوج زیبایی رساند و نامش در این هنر جاودانه شد.

در این دوره خط شکسته نستعلیق توسط میرزا شفیع هروی ملقب به شفیعا ابداع شد. بعد ها درویش عبدالمجید طالقانی این خط زیبای ایرانی را به اوج کمال و زیبایی رساند. علی اکبر گلستانه، میرزا غلامرضا اصفهانی نیز از اساتید بنام این خط هستند.

میرزا احمد تبریزی در قرن دوازدهم خط نسخ تبریزی را ابداع کرد. وی خط نسخ را از صورت و شیو ه یاقوتی درآورد و به شیوه ایرانی اجرا کرد.
در زمان ناصر الدین شاه و دوران قاجار میرزا محمدرضا کلهر تغییراتی در خط نستعلیق داد و آن را به صورت امروزی در آورد. اکنون بسیاری از استادان پیرو شیوه کلهر هستند.