یکشنبه, ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۳ / ۰۴:۲۰:۵۴
یکی از شاخه های هنر ظریف زری دوزی گلابتون دوزی می باشد. گلابتون طلایی است که از حدیده کشیده می شود و نوعی از دوزندگی می باشد. زری دوزی و انواع آن گلدوزی، برودری،کما دوزی اسامی مشهور دیگری از زری دوزی در نقاط مختلف ایران می باشند. در گذشته تولید آن در بیشتر نقاط ایران […]
یکی از شاخه های هنر ظریف زری دوزی گلابتون دوزی می باشد. گلابتون طلایی است که از حدیده کشیده می شود و نوعی از دوزندگی می باشد.
گلدوزی، برودری،کما دوزی اسامی مشهور دیگری از زری دوزی در نقاط مختلف ایران می باشند. در گذشته تولید آن در بیشتر نقاط ایران زمین رواج داشته است. ولی امروزه هرمزگان و به ویزه شهرهایی مانند بندر لنگه، بند عباس، میناب مراکز عمده تولید این هنرمی باشد.
گلابتون دوزی یکی از شاخه های زرد دوزی می باشد و از دسته رودوزی ها محسوب می شود. این هنر زیبا و چشم نواز با توجه به کم بودن رونق آن نسبت به سابق هنز هم در نقاطی از ایران بافته می شود. می توان گفت گلابتون دوزی همان گلابتون طلایی می باشد.
در گذشته باالیاف طلا استفاده می شد اما امروزه با نخ هایی با روکش فلزی زرد یا سفید دوخته می شود. این هنر عمدتا در پاکستان نیز تولید می شود. با کمک قلاب نقوش متنوعی را بر روی پارچه می دوزند.
برخی از نمونه های گلابتون با الیاف نقره نیز دوخته می شوند. که نسبت به نخ های روکش فلزی پیچیدگی و سختی بیشتری دارند. اما تقریبا به جرات می توان گفت دیگر از الیاف طلا استفاده نمی شود. با این حال ذره ایی از چشم نوازی و زیبایی و جلوه این هنر کاسته نشده و همچنان چشم گیر می باشد.
در روایات آمده است این هنر از چین به ایران آمده است. اما در بعضی از کاوش های باستان شناسان دیده شده که این هنر از قبل تر در ایران رواج داشته است. از طرفی برخی معتقدند در زمان هخامنشیان از این هنر برای تزئین لباس درباریان و پادشاهان استفاده می شد. تا این حد که لباس های گلابتون دوزی صادر هم می شده است.
در یک روایت تاریخی روایت شده است. ۱۵۰ سال پیش از میلاد دولت چین برای اتحاد و دوستی با کشوره های همسایه، پارچه های زربافت و زردوزی شده با به همراه نمایندگانش به ایران فرستاد. و این می تواند نقطه ایی برای شورع گلابتون دوزی در ایران شود،
۷۳۳ سال بعد از آن وقتی هراکلیوس دستگرد به ایران حمله کرد و دست به غارت و تصرف ایران زد. گرانبهاترین غنایمی که از ایران بدست آور همین زری دوزی ها بود. و بر اساس همین روایت می توان گفت گلابتون دوزی از چین به ایران آمده است. ضمن اینکه کاوش های باستان شناسان روسی نیز همین حکایت را دارد.
سه سده پیش ازمیلاد ایرانیان قدیم با نخ های زرین باظرافت بسیار تصویر برگ مو و پیچک را بر روی پارچه های پشمی می دوختند. در قرن های بعد بیزانس ها که از همسایگان ایران بودند. با تقلید از این هنر ایرانیان محصولاتی را تولید کردند. اما مرغوبیتی بیشتر و رنگهای خیرکننده تر داشتند.
ساردن سیاح جهانگرد معروف در سیاحت نامه خود بارها ظرافت زرد دوزی های و گل دوزی های ایرانی ها را ستوده و ان را برتر از کگلدوزی های اروپائیان و ترکان بیان می کند.
این محصول به صورت سفارشی و بسته به سلیقه و نظر مشتری شکل و نوع آن مشخص می شود. پارچه هایی از جنس کرپ ناز، ماهوت، مخمل، ابریشم، پشم، تافته و حتی کرباس در این هنر بکار می رود. رنگ هایی مانند سبز، مشکی ،زرشکی ، زرد، فیروزه ایی و نارنجی و … دارند.
بر اساس لگوی مورد نظر کار با کاربن رنگی بر روی پارچه کپی می شود. پارچه بر روی لبه های دایره ایی با نام کمان قرار می گیرد و با یک تمسه چرمی یا زهواری چوبی و دایره ایی شکل که قطر ان با یک پیچ کم و زیاد می شود محکم می شود. طوری که پارچه از همه اطراف کشیده می شود و مانند به پوسته بر روی مساحت دایره محکم و کشیده قرار می گیرد.
هنرمند با سوزن های مخصوص نوک برجسته با نام قلاب ، کار گلابتون دوزی را شروع می کند. با کمک قلاب نخ های روکش فلزی به رنگ نقره ایی یا طلایی دوخت را طبق طرح انجام می دهد.
بیشتر نقوشی مانند
استان هرمزگان مهد گلابتون دوزی ایران می باشد و پیشینه بسیار طولانی در این منطقه دارد. این شهر خصیصه منحصر به فردی در تولیداتش دارد که باعث شده از سوی شورای جهانی صنایع دستی به عنوان شهر ویژه فعال در گلابتون دوزی به ثبت برسد،
دختران وزنان منطقه جنوبی ایران ازن هنر را با ظرافت ودقت بسیار زیادی تولید می کنند. در واقع یکی از برجسته ترین جلوه های هنر زنانه و مردم منطقه به حساب می آید. و زبان گویا سبک زندگی، باورها و فرهنگ ، پوشش و آداب ورسوم این مناطق است.
اکثر خانوده های در این منطقه به نوعی با هنر گلابتون دوزی درگیر هستند. ومعمولا دخترها و زنان ساعت هایی را به این کار اختصاص می دهند. که علاوه بر اوقات فراغت با اشتغال به این هنر بخشی از اقتصاد خانواده را نیز به عهده می گیرند.
کارگاه ها و مراکز آموشی در این مناطق باعث شده هنرمندان زیادی به این هنر رو آورده. و در خانه به این هنر می پردازند و همواره چراغ این هنر روشن مانده است.
گلابتون دوزی نه تنها در بندعباس رواج دارد. بلکه در بندلنگه ار سالیان گذشته رواج داشته و باعث شده محصولات بندر لنگه متمایز نیز باشد.
این مطلب در هفته نامه دیباگران شماره هفتاد و یک به چاپ رسیده است.
در مورد صنایع دستی بیشتر بدانید
در مورد صنایع دستی نجف‌آباد بیشتر بدانید
از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید.
