هنر ملیله کاری

بزرگنمایی تصویر

هنر ملیله کاری

در ادامه معرفی هنرهای سنتی و صنایع دستی کشورمان، به معرفی هنر زیبا و تزئینی ملیله کاری می پردازیم.
هنری که در ایران دارای سابقه ی دیرینه ای است.
و با توجه به داشتن توامان دو ویژگی کاربردی و تزئینی بودن، در بین ایرانیان از گذشته تا به امروز بسیار رواج داشته است.

هنر جواهرسازی دارای زیرشاخه های بسیاری است که از بین آن ها می توان به هنر ظریف و زیبای” هنر ملیله کاری “اشاره نمود. واژه ملیله برای نخ گلابتون یا نقره ای که در کارهای بافندگی استعمال دارد نیز به کار برده می شود.

با توجه به این که خرید اشیا و فلزات قیمتی از گذشته در بین ایرانیان رواج داشته است. و مردمان ایران خرید این وسایل را نوعی سرمایه گذاری می دانستند. اشیا زینتی و قیمتی اعتبار خاصی داشته و “ملیله” که یکی دیگر از فلزات قیمتی و با ارزش است. با توجه به وجه کاربردی و تزئینی بودن این هنر از گذشته تا به امروز در بین ایرانیان رواج داشته است.

تاریخچه هنر ملیله کاری

بر اساس نقل قول ها و اطلاعات کتاب های صنایع دستی می توان گفت. که قدیمی ترین اشیا هنر ملیله کاری در ایران مربوط به ۳۳۰ تا ۵۵۰ سال قبل از میلاد می باشد. و از ملیله کاران زنجان بخاطر تولید فرآورده های مصرفی همچون سینی، قندان،گیره استکان و … نام برده شده است. البته با توجه به کاوش های باستان شناسی در چند دهه ی اخیر، آثار گرانبها و زیبایی از گنجینه جیحون،همدان و شوش بدست آمده است.
که نشانگر سابقه و قدمت ملیله کاری در ایران قبل از میلاد می باشد.
و برخی معتقدند که طی سال های۳۳۰ تا ۲۲۴ ق.م  نیز ساخت مصنوعات هنر ملیله کاری در ایران رواج قابل ملاحظه ای داشته و آثار به دست آمده در دورا اورپوس نشانگر تولید فرآورده هایی از مفتول نقره در آن سال های ذکر شده، بوده است.

البته پرفسور آرتور پوپ ایران شناس برجسته نیز در کتاب”شاهکارهای هنر ایران” با اشاره به هنر زرگری و نقره کاری در سال های پس از ظهور اسلام، به مقداری ملیله که از منطقه ری به دست آمده.
و مربوط به قرن دوازدهم میلادی هست، اشاره کرده است.

تاریخچه هنر ملیله کاری

یکی از دلایل عدم وجود ملیله های دوران گذشته این است که اکثر اشیا ملیله ایرانی، اعم از طلا و نقره به دلیل استفاده مجدد از فلز آن، ذوب شده و نمونه های زیادی از دوران قدیم در دسترس نیست.  و تنها آثاری از دوره ی قاجار نظیر سرقلیان، گیره ی استکان، سینه ریز، گوشواره و … به یادگار مانده است. که بخشی از این آثار امروز زینت بخش موزه ها، کلکسیون های معتبر و مجموعه های هنری شخصی است. از دیگر اتفاقات ویژه و قابل ذکر این هنر می توان به سال های نزدیک به جنگ جهانی دوم اشاره کرد.

که هنرمندان هنر ملیله کاری اصفهانی و زنجانی که دارای تبحر و مهارت خاصی بودند. به تهران کوچ کرده و به ساخت زیور آلاتی از جنس طلا ولی با بهره گیری از اسلوب فنی ملیله کاری پرداختند. و گوی های کوچک زرینی را تولید کردند و این محصول هنری از برجسته ترین فرآورده های بازار زرگران بود. برخی از هنرمندان معتقدند که این هنر از نفوذ کارهای تولای روسی بی تاثیر نبوده است. و صحت این مدعا نیز متداول بودن سیاه قلم یا سواد سرب در تبریز و تهران در سده های گذشته بوده است.

هنر ملیله کاری

همانطور که گفته شد ماده ی اصلی ملیله کاران، نقره است. و این ماده با ذوب کردن سکه های نقره ای، یا حتی برخی از ظروف مستعمل نقره ای تامین می شود. نقره ی مصرفی این هنر دارای عیار ۱۰۰ است. ولی برای ساخت دسته یا پایه ظروف که نیاز به استحکام بیشتری است. نقره  عیار پایین تر ( عیار ۶۰ تا ۸۴ ) به همراه مواد دیگری نظیر موم طبیعی، تیزاب، جوهرگوگرد (اسید سولفوریک) و زاج سفید نیز به عنوان مواد مصرفی بهره می گیرند. البته در برخی از مواقع از طلا نیز بصورت محدود و با توجه به سفارش مشتری، در این هنر استفاده می شود. اما همانطور که گفته شد، محصولات ملیله ای از جنس طلا بیشتر بر اساس سفارش شکل می گیرد. ابزار و ادوات مصرفی این هنر شبیه ابزار هنر زرگری است که می شود.
از وسایلی مثل

• کوره با دم برقی
• بوته
• ریچه
• دستگاه نورد
• انبر آتش کاری
• کمان ارّه
• سندان
• حدیده
  (صفحه‌ ی فلزی که بر روی آن سوراخ‌های متعددی با قطرهای مختلف تعبیه شده و برای تهیه‌ی‌ مفتول‌های نقره از آن استفاده می گردد.
  این صفحه بر روی پایه‌ ا‌ی فلزی سوار و مفتول ملیله به نسبت قطری که باید داشته باشد،
  از میان یکی از سوراخ هایش عبور داده می شود) و …، نام برد.

شهرهای پیشگام هنر ملیله کاری

از شهرهای پیشگام این هنر می توان از تهران، زنجان و اصفهان نام برد. که هنرمندان این شهرها هنوز چراغ کم سوی این هنر را روشن نگه داشته اند. و با وجود مشقت ها و سختی های بسیار هنوز به این هنر و صنایع دستی ناب مشغول اند.
محصول ملیله کاران تهرانی بیشتر جواهرات، ملیله کاران اصفهانی، فرآورده های تزئینی مثل گوشواره، گردنبند، گل سینه و … و
ملیله کاران زنجانی نیز وسایل مصرفی نظیر قندان، شکلات خوری، استکان، سینی و … است.

هنر ملیله کاری در شهرستان نجف آباد

در مورد تاریخ دقیق پیدایش این هنر در این شهرستان، اطلاعاتی در دست نیست. و نمی توان به طور قطع و یقین گفت که این هنر از چه زمانی در نجف آباد شروع شده است، اما با توجه به سبقه ی هنر و هنردوست بودن اهالی این شهرستان و نزدیک بودن مسافت با استان اصفهان (یکی از مهدهای میله کاری در کشور)، می توان گفت این هنر در این شهرستان متداول بوده و رواج داشته است.
و امروزه نیز هنرمندان این هنر که اکثر آن ها خانم هستند به این هنر ظریف مشغول هستند.

هنر ملیله کاری در شهرستان نجف آباد

ملیله کاری با توجه به وجه تزئینی و کاربردی بودن این هنر، دارای پتانسیل بسیار در جهت صادرات،کمک به اقتصاد کشور و همچنین کمک به معیشت خانواده هاست. و با کمی حمایت می توان در امر صادرات این هنر سنتی و صنایع دستی ناب فعال تر بود. و آثار هنرمندان ایرانی این قابلیت را دارند که به دیگر نقاط جهان صادر شوند.
از طرفی با توجه به پتانسیل بسیار مناسب این شهرستان از لحاظ نیروی انسانی و علاقمندان این رشته هنری، با کمی حمایت و برنامه ریزی می توان این شهرستان را به یکی از قطب های ملیله کاری در کشور تبدیل نمود.

در شهرستان نجف آباد می توان در کنار توجه به بحث آموزش، با حمایت از هنرمندان، علاوه بر برداشتن گام مهمی در جهت اعتلای این هنر، به معیشت و اقتصاد خانواده ها نیز کمک شود. و این هنر در بین بیشتر مردم رواج پیدا کند تا این هنر در یادها بماند و از خاطره ها فراموش نگردد.

  مطلب  هنر ملیله کاری در هفته نامه دیباگران شماره هشتاد به چاپ رسیده است.

در مورد صنایع دستی بیشتر بدانید 

در مورد صنایع دستی نجف‌آباد بیشتر بدانید

از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید.