جمعه, ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۳ / ۱۵:۴۷:۰۳
سیری در تحولات لباس تحولات لباس و تاریخ لباس بخشی از تاریخ تمدن است که در آن تحولات شکل و فرم لباس از قدیمی ترین ایام تا عصر حاضر مورد بررسی قرار می گیرد. داستان تاریخ لباس، جدا از بررسی تمدن و تاریخ اجتماعی و اعتقادی بشر، امکان پذیر نیست. از این جهت بایسته است […]
تحولات لباس و تاریخ لباس بخشی از تاریخ تمدن است
که در آن تحولات شکل و فرم لباس از قدیمی ترین ایام تا عصر حاضر مورد بررسی قرار می گیرد.
داستان تاریخ لباس، جدا از بررسی تمدن و تاریخ اجتماعی و اعتقادی بشر، امکان پذیر نیست.
از این جهت بایسته است سیری در تاریخ سیاسی و اجتماعی انسان داشته باشم تا بتوانم به تحول و تغییر لباس ایرانی بپردازم.
لباس یکی از پدیده هایی است که دارای جنبه های فرهنگی،هنری،اجتماعی، و مذهبی است؛
و مبین تحولات یک جامعه و تفاوت اقشار آن جامعه است.
هر گاه بتوانیم تغییر و تبدیل انسان جنگلی و غارنشین را به انسان متمدن امروزی مورد بررسی قرار دهیم،
آنگاه می توانیم به علل تغییر و تحول پوشاک پی ببریم.
در ابتدا، اولین پوشش تن و سر را از پوست انتخاب کرد؛
انسان اولیه از لباس همان چیزی را طلب می کرد که انسان امروزی می خواهد.
به لحاظ میزان درجه تمدن و تسلط حکومت ها، کم کم تن پوش شکل معینی پیدا کرد که سبب به وجود آمدن مد شد.
مد از دیر باز تابع قدرت و تمدن ملت ها بوده است؛
در هر دوره ای از تاریخ بشر تابع یکی از حکومت های قدرتمند بوده است.
مثلا تمدن مصر و پوشاک آن که یکی از قدیمی ترین تمدن ها می باشد بر کسی پوشیده نیست.
هنگامی که ایران به دلیل قدرتمند بودن، مهد تمدن مشرق زمین به شمار می آمد ملل آن روزگاران تابع رسوم و فرهنگ و تمدن ایران زمین بوده اند.
کشفیات جدید باستانشناسی در یونان و روم قدیم در غرب و در روسیه و عراق و هند و افغانستان و پاکستان و ارمنستان و روسیه در شرق (در دوران باستانی تاریخی)پارچه های بافت ایران مد روز بوده است.
(از ویژگی های منسوجات ایرانی رنگ های تند و براق، طراحی ویژه و بافت های عالی آن بوده است).
در دوره های بعدی وقتی که یونان و روم دارای تمدنی بالنده شدند فرم تن پوش آنها مورد توجه جهانیان قرار گرفت؛
هنگامی که فرانسه به اوج عظمت تمدن رسید مد فرانسوی مورد تقلید قرار گرفت؛
بعد از جنگ جهانی دوم مد آمریکایی رواج یافت؛
اکنون اگر چه مد اروپا (ایتالیا و فرانسه رایج شد، ولی در مدهایی که طراحان بزرگ جهان طراحی کرده اند،
میتوان تاثیر تمدن ایران را مشاهده کرد.
انسان هزاران سال پیش، دوران اولیه ی زندگی اش دوره یا پالئولتیک نام گذاری کرده اند.
دوران پارینه سنگی یا پالئولتیک قدیمی ترین دوران ما قبل تاریخ انسان؛
دورانی است که در آن انسان برای نخستین بار از ابزار سنگی دست ساز استفاده کرد.
این دوره ابتدایی ترین و طولانی ترین مرحله زندگی انسان است.
عامل شکار آغازی برای پوشیدن لباس های پوستی بود ولی با اشکالاتی همراه بود؛
اولا این پوست ها طوری شانه ها و دست ها را می پوشاند که جلوی هر گونه حرکت و جست و خیزی را می گرفت؛
ثانیاٌ قسمت هایی از بدن را اصلا نمی پوشاند و دیگر اینکه بیش تر پوست ها به خاطر خشک شدن پوست حیوانات پس از شکار قابل استفاده نبود؛
از این رو بشر تدبیری اندیشید و پوست ها را قابل استفاده گردانید؛
ابتدا با جویدن پوست آن را نرم ساخت بعد با کوبیدن آن و پس از کشف روغن با چرب کردن!
بعد ها بشر کشف کرد که می تواند این پوست ها را که از طریق شکار به دست آورده بود؛
با خواباندن آن ها در شیره ی بعضی از درختان که با آب مخلوط شده بود، نرم کند.
بدین ترتیب آن ها را در فرم و شکلی که می خواست در می آورد و مورد استفاده قرار می داد.
در دوره پارینه سنگی یا اواخر آن بود که انسان بدوی آتش را در طبیعت کشف کرد.
با این کشف و به دنبال آن کشاورزی، نیاز به شکار کاهش یافت؛
کشف آتش و پخت گیاهان به انسان آموخت لباس هایش را رنگ کند و این تحول عظیم در پوشش او به وجود آورد.
در حقیقت بشر از دوران پارینه سنگی به عصر نوسنگی(نئولتیک) وارد شد
و دو انقلاب مهم در زندگی او به وقوع پیوست؛
(گذر از مرحله شکار و غارنشینی به مرحله کشاورزی و سپس به مرحله صنعت).
در مرحله کشاورزی بود که بشر توانست از الیاف گیاهی برای بافتن پارچه و یا بافته ی حاصل از پشم گوسفندان برای تن پوش خود استفاده کند.
در ایران مدرک و سندی که بیانگر استفاده از پوست و پشم تا قبل از کشف دسته چاقویی در سیلک کاشان باشد بدست نیاوردیم؛
و به استناد این دسته چاقو می توان گفت که ساکنان نجد ایران در هفت هزار سال پیش از این مرحله گذشته بودند
و با آغاز کشاورزی و گله داری از پارچه ی پشمی و نخی برای پوشش خود استفاده می نمودند.
پروفسور گیرشمن می نویسد: زیباترین قطعه ای که تاکنون کشف شده،
بدون شک دسته چاقویی است که انسان این عهد (نئولتیک) را نشان می دهد
در حالی که شب کلاهی بر سر نهاده و لنگی با کمربند به دور کمر بسته است.
(دسته چاقویی که از استخوان تراشیده شده و تیغه آن از سنگ است).
آقای محمد مشیر پور می نویسد: این مجسمه مشخص می کند
که انسان در ۴۲۰۰ سال پیش از میلاد دیگر از پوست حیوانات به طور طبیعی استفاده نمی کرد،
بلکه از پشم پارچه هایی می بافته و آن ها را لنگ وار به دور کمر می پیچیده است.
این مجسمه نشان می دهد که در هزاره ششم و پنجم پیش از میلاد انسان تنها از پوست برای پوشش استفاده نمی کرد
بلکه از پارچه ی بافته ی پشمی و غیره بهره می برده و شب کلاهی هم که سر را پوشانیده از نوعی پارچه کلفت پشمی برجسته بافته شده است.
اگر بپذیریم که پارچه ی این تن پوش از پشم است این بدان معنی است
که حدود پنج یا شش هزار سال پیش از میلاد کاشان هنوز منطقه سردی بوده و حتما انسان آن دوره در بالاتنه نیز دارای پوشش بوده است
و هم چنین قبل از این هزاره از پوست برای پوشش کامل تن استفاده می شده است.
از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید
