یکشنبه, ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۳ / ۰۴:۰۶:۱۷
چرا دریاچه‌های ایران خشک می‌شوند؟ تقریبا از اواخر دهه هفتاد خشک‌شدن دریاچه‌هایی مانند ارومیه، بختگان، جازموریان، نمک قم، هامون و … آشکار شد که دلایل متعددی دارد و هر کدام در جای خود قابل بررسی‌است. اما به استناد گزارش های رسانه‌ایی، وجود منابع بزرگ لیتیوم در کف این دریاچه‌ها شاید یکی از دلایل توجه ناکافی به […]
تقریبا از اواخر دهه هفتاد خشک‌شدن دریاچه‌هایی مانند ارومیه، بختگان، جازموریان، نمک قم، هامون و … آشکار شد که دلایل متعددی دارد و هر کدام در جای خود قابل بررسی‌است.
اما به استناد گزارش های رسانه‌ایی، وجود منابع بزرگ لیتیوم در کف این دریاچه‌ها شاید یکی از دلایل توجه ناکافی به خشک‌شدن آن‌ها و تعلل در احیای آن باشد.
لیتیوم یک فلز قلیایی نقره‌ای-سفید رنگ و نرم است که در شرایط استاندار دما و فشار سبک‌ترین فلز و کم چگالی‌ترین عنصر جامد است و به دلیل واکنش‌پذیری بالای آن، هرگز نمی‌توان آن را به صورت عنصر آزاد در طبیعت پیداکرد.
لیتیوم در آب حل می‌شود و به صورت یون در آب اقیانوس‌ها و به صورت نمک در خاک رس و آب‌ها دیده می‌شود. لیتیوم و ترکیب‌های آن کاربردهای فروانی دارند و در مواردی مانند شیشه و سرامیک مقاوم در برابر گرما، آلیاژهایی با مقاومت بالا نسبت به وزن در فضاپیماها، باتری‌های لیتیوم خودروهای برقی و در مصارف پزشکی به عنوان داور کاربرد دارد.
بزرگترین و بیشترین ذخایر لیتیوم دنیا در افغانستان و بولیوی وجوددارد. بزرگترین معادن لیتیوم در ایران در شرق کشور در استان خراسان جنوبی، دریاچه نمک قم، چهارمحال و بختیاری و اصفهان است. این ماده یک نوع خاک معدنی است که حتی از آب شور هم به دست‌می‌آید.
ایران از کشورهای معدود جهان است که مقادیر مناسبی از ذخایر نادر خاکی و فلزات با ارزش در معادن خود دارد و فلز کم یاب لیتیوم در مقادیر مناسب دیده می‌شود. اکتشاف واستخراج این فلز نیازمند فناوری بالا است و با توجه به اینکه در دنیا امروز به سمت اتومبیل‌های الکترونیکی پیش می‌رود و باترهای لیتیوم ساخته می‌شود استفاده از این فلز به عنوان یکی از نیازمندی‌های تکنولوژی افزایش می‌یابد.
لیتیوم در بازارهای جهانی به صورت فلز به ارزش هر کیلوگرم ۱۶۰ دلار به فروش می‌رسد.
ساید نتوان آمار دقیق از دریاچه‌های خشک‌شده در ایران به‌دست آورد اما برخی از آن‌ها به دلیل اکولوژیکی دارای اهمیت زیادی هستند. بزرگترین و مهم‌ترین آن، دریاچه ارومیه است که این روزها نفس‌های آخر را می‌کشد. دریاچه هامون در استان سیستان و بلوچستان، دریاچه بختگان، کافتر، مهارلو، طشک و پریشان در استان فارس، دریاچه جازموریان در جنوب کرمان و غرب سیستان و بلوچستان، تالاب گاوخونی اصفهان، حوض سلطان و دریاچه نمک در استان قم و… از جمله مهم‌ترین دریاچه‌های خشک‌شده در ایران است. در این بین دریاچه نمک قم، دریاچه ارومیه و تالاب حوض سطان از مهم‌ترین منابع غنی لیتیوم هستند.
فلز لیتیوم یکی از فلزهای گرانبهاست که در سال‌های اخیر تقاضای زیادی را در بازارهای جهانی دارد. استخراج این فلز که بیشتر از آب شر اقیانوس و کف دریا به‌دست‌می‌آید در عمق نیم متری و برخی از دریاچه‌های خشک شده به سهولت به‌دست‌می‌آید.
با خشک شدن دریاچه‌ها برداشت این فلز ساده‌تر خواهد بود والبته کم هزینه‌تر، اما در بلند مدت تاثیرات بسیار زیادی بر اکوسیستم خواهد داشت و مرگ بسیاری از دریاچه‌ها و تالاب‌ها به منزله مرگ طبیعت و خالی از سکنه شدن منطقه درگیر این روند را در پی‌خواهدداشت.
بررسی وضعیت حمایت از محیط‌زیست به حدی جدی است که کشوری مانند سوئد بزرگترین معدن طلای اروپا را از سال ۱۹۶۷ تعطیل کرده‌است در حالی‌که در حوزه اقتصاد استفاده از ذخایر معدنی بسیار مهم و ضروری است.
سوئد ترجیح داده‌است به جای درآمدزایی از راه معادن در صنعت گردشگری سرمایه‌گذاری کند تا بتواند محیط‌زیست خود را حفظ کند و زمانی که بیشتر نقاط زمین با مشکل کم‌آبی و فرونشست روبروهستند این کشور وضعیت بهتری داشته‌باشد.
درپایان می‌توان گفت با وجود پتانسیل‌های خوب ایران مانند دریاچه ارومیه، دریاچه نمک قم در دل کویر و… درامدزایی از طریق گردشگری در این حوزه هم پایدارتر و هم منطقی‌تر خواهد بود.
احمد شریعتی
از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید
متن خبر را در هفته نامه دیباگران به صورت چاپ شده مشاهده کنید.
