دوشنبه, ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۳ / ۰۲:۰۵:۵۶
یکی از چالش‌های مهم کشور در سال‌های اخیر مساله کم‌آبی است. در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته راهکارهای مناسبی برای کم‌آبی اتخاذ شده است. البته در گام نخست باید دلایل کمبود آب در ایران را پیدا کرد تا متناسب با آن راهکارهای مهم اتخاذ شود. کارشناسان دلایل متعددی را برای کم‌آبی مطرح می‌کنند که در زیر […]
یکی از چالش‌های مهم کشور در سال‌های اخیر مساله کم‌آبی است. در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته راهکارهای مناسبی برای کم‌آبی اتخاذ شده است. البته در گام نخست باید دلایل کمبود آب در ایران را پیدا کرد تا متناسب با آن راهکارهای مهم اتخاذ شود. کارشناسان دلایل متعددی را برای کم‌آبی مطرح می‌کنند که در زیر به چند مورد مهم آن اشاره می‌کنیم.
ایران کشوری است که بیشتر از ۸۵ درصد وسعت آن در منطقه فراخشک، خشک و نیمه‌خشک قرار دارد. یک فلات مرکزی خشک دارد که از نظر آبی وابسته به دو رشته‌کوه البرز و زاگرس دارد. رودخانه‌ها عموما از این دو رشته‌کوه سرچشمه می‌گیرند. علاوه بر این میزان بارش در ایران یک سوم میانگین جهانی است که در سال‌های اخیر نیز دائم از کاهش میزان بارش خبرهایی شنیده می‌شود.
آبیاری غرقابی در ایران یکی از معضلات در بسیاری از کشورهای خاورمیانه است که باعث شده‌است ۹۰ درصد آب مصرفی در ایران در بخش کشاورزی مصرف شود،ش این در حالی است که کشاورزی تنها ۱۵ درصد از تولید ایران را شامل می‌شود.
آب‌های زیرزمینی یکی از مهم‌ترین ذخیره‌های آبی در ایران است که از گذشته به‌وسیله قنات در فلات مرکزی جریان داشته است. متاسفانه با کاهش بارش‌ها در سال‌های اخیر بسیاری از کشاورزان و واحدهای صنعتی مجبور به حفر چاه‌های غیرمجاز شده‌اند در سال‌های اول کمی مشکل را حل کرد اما به مرور به مشکلات می‌افزاید. در چهار دهه پیش تنها ۵۰ هزار حلقه چاه در ایران وجود داشت که سالانه ۹ میلیارد مترمکعب از آن‌ها برداشت می‌شد، اما اکنون بیشتر از ۶۵۰ هزار حلقه چاه ایجاد شده است که سالانه بیشتر از ۶۰ میلیارد مترمکعب از آن‌ها برداشت می‌شود.
مصرف آب در شهرهای اراک، تهران، اصفهان،قزوین، کرج، کرمان، قم، مشهد، یزد، همدان بیشتر از مخازن آب در این شهرهاست. ۵۱۷ شهر دیگر مصرفی برابر با مخازن خود دارند. در کل جدای از واحدهای تجاری، کشاورزی و صنعتی، ۱۴ میلیون مشترک شهری و ۵ میلیون مشترک روستایی وجود دارند.
بر اساس آمار رسمی ۳۰ درصد از آب تصفیه شده به دلیل فرسودگی لوله‌ها هدر می‌رود. در لولهکشی شهرها آب فقط به صورت تصفیه‌شده وجود دارد و مردم برای شستشو و آبیاری باغچه‌ها و … از همانآب تصفیه استفاده می‌کنند.
این موارد بیان شده تنها بخشی از بی‌آبی در ایران است که با بهره‌گیری از تکنیک‌های جدید و آموزش صحیح و اصولی به خانوارها کمی از مصارف خانگی، صنعتی یا کشاورزی را کاهش داد.
حدود ۷۰ درصد سطح زمین را آب تشکیل می‌دهد که سه درصد آن شیرین است و حدود دو سوم از این مقدار نیز در یخچال‌های طبیعی یخ‌زده قرار دارد. متاسفانه میلیون‌ها نفر در سرتاسر جهان به آب دسترسی ندارد. از طرفی آب آشامیدنی سالم و تمیز کمیاب است و میلیون‌ها نفر در جهان تمام روز خود برای جستجوی آب صرف می‌کنند.
بعضی علل کمبود آب، خشک‌سالی، استفاده بیش از حد، گرمایش جهانی، تخلیه غیرقانونی زباله‌ها و وقوع بالایای طبیعی است. کمبود آب ناشی از کمبود فیزیکی یا اقتصادی است. کمبود فیزیکی به این معنی است که منابع طبیعی آب قادر به پاسخگویی به تقاضای یکمنطقه نباشد و کمبود اقتصادی ناشی از منابع ضعیف برای مدیریت آب است.
بر اساس گزارش سازمان جهانی حفاظت از محیط‌زیست حدود ۱/۱ میلیارد نفر در سراسر جهان به آب دسترسی ندارند و ۷/۲ میلیارد نفر حداقل یک ماه از سال دچار کمبود آب هستند. برخی از علل کم‌آبی در جهان را در زیر بیان می‌کنیم.
استفاده بیش از حد از آب : بسیاری از افراد با این مساله روبرو هستند. آب ممکن است در مواردی موانند فعالیت‌های تفریحی بدون توجه به تاثیرات آن مصرف شود
درگیری و خشونت: درگیری در منطقه‌ایی موجب تخریب زیرساخت‌های مهم محلی شده و تامین آب بسیاری از افراد را دچار اختلال می‌کند.
سکونت در مناطق دورافتاده : تعدادی از مناطق دورافتاده در جهان هستند که با کمبود آب مواجه هستند. این مناطق ممکن است هیچ‌گونه منابعی برای دسترسی به آب نداشته باشند.
خشک‌سالی: وقتی منطقه‌ایی دارای آب و خوای گرم و خشک باشد، میزان بارندگی درآنمناطق برای تامین منابع آب ساکنان آن کافی نیست. برخی مناطق نیز با خشک‌سالی دائمی روبرو هستند. مشکل خشک‌سالی در سراسر جهان رایج است و ممکن است سطح آب زیرزمینی را به شدت کاهش دهد.
گرمایش جهانی : یکی دیگر از عوامل کمبود آب است. وقتی دمای هوا گرم‌تر می‌شود آب‌های روی زمین زودتر تبخیر می‌شود بنابراین افرادی که برای آب آشامیدنی به این منابع مانند رودخانه‌ها و دریاچه‌ها متکی هستند از عواقب ناشی از گرمایش جهانی رنج می‌برند.
تخلیه غیرقانونی زباله‌ها : اغلب صنایع زباله‌های خود را اطراف دریاچه‌ها می‌ریزند که موجب آلودگی جدی آب می‌شوند.
بلایای طبیعی : مانند سیل، سونامی باعث کمبود شدید آب برای ساکنان محلی می‌شود زیرا ممکن است مقادیر زیادی خاک جابجا شود و آب‌های محلی را دچار آلودگی جدی کند.
سمیه شریعتی
از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید
متن خبر را در هفته نامه دیباگران به صورت چاپ شده مشاهده کنید.
