جمعه, ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۳ / ۱۵:۲۹:۴۹
فرسایش خاک ، معضلی که متاسفانه در ایران جدی گرفته نمی‌شود. به اعتقاد کارشناسان حفاظت از خاک، نگهداشت منابع آبی را به دنبال دارد و این در حالی است که ایران با معضل محدودیت آبی و نسبت به سایر کشورها با فرسایش سه برابری خاک روبرو است. در این فرآیند ذرات خاک از بستر خود […]
فرسایش خاک ، معضلی که متاسفانه در ایران جدی گرفته نمی‌شود. به اعتقاد کارشناسان حفاظت از خاک، نگهداشت منابع آبی را به دنبال دارد و این در حالی است که ایران با معضل محدودیت آبی و نسبت به سایر کشورها با فرسایش سه برابری خاک روبرو است. در این فرآیند ذرات خاک از بستر خود جدا شده و به کمک یک عامل مانند آب یا باد به مکانی دیگر منتقل می‌شوند و منجر به از دست رفتن حاصل‌خیزی خاک می‌شود به طوری‌که دیگر گیاهی در آن روئیده نمی‌شود و با پدیده بیابان و صحرا روبرو می‌شویم.
بر اساس ایستگاه‌های رسوب‌سنجی،سالانه ۷/۱۶ تن هکتار فرسایش خاک در ایران داریم که سه برابر آمار جهانی است. میزان فرسایش خاکدر برخی حوزه‌ها مانند کرخه، سفیدرود، کارون متفاوت از سایر مناطق دیگر کشور است. عواملی مانند استفاده نادرست از عرصه‌های منابع طبیعی، بهره‌برداری نادرست از معادن، کشاورزی ناصحیح، جاده‌سازی‌ها و سدسازی‌های اشتباه در فرسایش خاک تاثیرگذار است همچنین فشار بیش از حد وجود دام در مراتع پوشش گیاهی را از وضعیت مطلوب خود در حفظ خاک خارج می‌کند.
کشاورزی غلط در اراضی شیب‌دار با نحوه شخم‌زنی، حرکت‌های توده‌ایی و زمین لغزش در اثر جابجایی نادرست خاک معادن، جاده‌سازی‌ها و رعایت نکردن اصولی ساختمان‌ها موجب تشدید فرسایش خاک می‌شود.
در سال‌های اخیر در کشور برای سدسازی هزینه‌های زیادی شرف شده است و سالانه علاوه بر تبخیر، درحالی‌که سد برای ذخیره‌سازی آب است، حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب از مخازن سدها با رسوب پر می‌شود. در ایران که با مشکل کمبود آب و فرسایش بالای خاک روبرو است اهمیت این موضوع بسیار احساس می‌شود که علاوه بر خاک و آب بخش قابل توجهی از سرمایه‌های کشور نیز از دست می‌رود.
حفظ آب و خاک و تثبیت پوشش گیاهی از اهمیت ویژه‌ایی برخوردار است زیرا وقتی خاک از دست می‌رود دیگر جایی نیز برای نگهداری آب وجود ندارد و یک بارندگی کوچک تبدیل به سیل شده و خسارت به بار می‌آورد.
فروچاله‌ها یکی دیگر از معضلات فرسایش خاک در ایران است که کشاورزی و حیات را به خطر می‌اندازد و بعد از افزایش بارندگی‌ها دیگر امکان احیای اراضی وجود نخواهدداشت. تنها راهکار کنترل فرسایش خاک عملیات آبخیزداری است که باید منابع مالی مورد نیاز برای آبخیزداری با نیاز کشور برای کنترل فرسایش سیل و رسوبات متناسب باشد. برای حفظ آب باید آبخیزداری جدی گرفته شود.
اگر بخواهیم آب داشته باشیم باید خاک را به‌عنوان بستر نگهداری آب حفظ کنیم. پایین بودن بارندگی در ایران به نسبت یک سوم جهان، تبخیر منابع آب به نسبت سه برابر جهان، تغییر کاربری سه معضل مهم در ایران است که خاک و آب را تهدید می‌کند. وقتی خاک از دست می‌رود دیگر مخازن زیرزمینی آب پر نمی‌شود و آب به سرعت از دسترس خارج می‌شود بنابراین حفظ خاک بهاندازه حفظ آب اهمیت دارد.
یکی از ارکان اصلی بقا جوامع بشری، امنیت غذایی و تامین این امنیت در گرو حفاظت از منابع تولید به‌ویژه آب و خاک است بنابراین ضمن تامین نیازهای غذایی فعلی باید در نگهداری و حفاظت از منابع طبیعی برای نسل‌های بعدی نیز باشیم. خاک از منابع مهم طبیعت با نقش کلیدی در بقای حیات است و مهم‌ترین بستر برای حفظ مراتع و جنگ‌ها است. سلامت و کیفیت خاک بر سلامت انسان، حیوانات و گیاهان تاثیر دارد. در صورت از بین رفتن خاک به سمت بیابان و کویری شدن پیش می‌رویم که قابل کشت و رزع نمی‌باشد.
آلودگی آب‌ها، کاهش بارندگی، سیلاب‌های مخرب، کاهش آب‌های زیرزمینی، کاهش حاصل‌خیزی آب، شور شدن زمین، گرم شدن زمین از پیامدهای تخریب خاک است که همگی امنیت غذایی را به خطر می‌اندازد. یکی از راه‌های مهم در حفاظت خاک، ایجاد پوشش گیاهی مناسب است که باید با کاشت نهال و درخت پوشش جنگلی حفظ شود و از فرسایش خاک جلوگیری شود.
از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید
متن خبر را در هفته نامه دیباگران به صورت چاپ شده مشاهده کنید.
زهرا طاهری
