سه شنبه, ۴ اردیبهشت ۱۴۰۳ / ۲۳:۳۹:۲۳
آلودگی هوا بحرانی است که مردم در شهرهای بزرگ و صنعتی روزهای زیادی از سال را با آن درگیر هستند. با توجه افزایش جمعیت جهان و استفاده روزافزون از خودروها و وسایل آلاینده و همچنین توسعه شهرها و دستاوردهای جدید فناوری و رشد روزافزون زندگی شهری، آلودگی هوا به یکی از بزرگ‌ترین معضلات در جوامع […]
آلودگی هوا بحرانی است که مردم در شهرهای بزرگ و صنعتی روزهای زیادی از سال را با آن درگیر هستند. با توجه افزایش جمعیت جهان و استفاده روزافزون از خودروها و وسایل آلاینده و همچنین توسعه شهرها و دستاوردهای جدید فناوری و رشد روزافزون زندگی شهری، آلودگی هوا به یکی از بزرگ‌ترین معضلات در جوامع بشری تبدیل شده است و تقریبا تمام دنیا با آن درگیر هستند. بیشتر مردم نیز تا حدود زیادی از عوارض آلودگی هوا بر سلامت انسان آگاهی دارند. اما در این بین باید اثراتی را که بر انسان دارد را جدی گرفت.
هوایی که امروزه تمام افراد در جهان تنفس می‌کنند به شدت آلوده است و الودگی هوا یکی از دلایل اصلی مرگ انسان‌ها در بسیاری از نقاط جهان است. دولت‌ها و مشاغل می‌توانند به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ایی تا حد چشمگیری سطح آلاینده‌های هوا را کاهش دهد و کیفیت هوا را بهبود ببخشند.
آلودگی هوا مسبب بسیاری از بیماری است و یا بیماری را در افراد شدیدتر می‌کند. ایجاد مشکلات خفیف تا شدید تنفسی، مشکلات قلبی و عروقی مانند سکته مغزی و قلبی، حساسیت پوستی تنها بخشی از مشکلاتی است که آلودگی هوا می‌تواند در افراد مختلف ایجاد کند.
آلایندهها بعد از ورود به بدن انسان با سخت‌کردن سرخرگ‌ها، خطر حمله قلبی و سکته‌های مغزی را افزایش می‌دهد. بر اساس شواهد به دست آمده آلودگی هوا با شریاط بیماری‌های روانی و انحطاطی مغز از جمله آلزایمر، پارکینسون، شیزوفرنی مرتبط است.
آلودگی هوا در بدن ایجاد التهاب می‌کند در صورتی‌که التهاب یکی از روش‌های بدن برای ترمیم خود بعد از آسیب‌دیدگی یا بیماری است اما وقتی به صورت مزمن تکرار شود نتیجه عکس خواهد داشت.
بر اساس تحقیقات آلودگی هوا در طولانی مدت می‌تواند مواردی مانند سرطان ریه، بیماری قلبی‌عروقی، سرطان در جاهای مختلف بدن، آسیب به چشم‌ها، تشدید بیماری آسم، بیماری مزمن انسدادی ریوی، انواع حساسیت‌ها، زایمان زودرس، تحریک پوست، خطر ایجاد عفونت‌ها، تسریع پیری ریه‌ها،کاهش طول عمر و … را ایجاد می‌کند. آلودگی هوا باعث بروز حملات آسم می‌شود و شدت و تعداد حملات را افزایش می‌دهد.
افت سلامت استخوانی یکی دیگر از موارد مرتبط با آلودگی هوا است که خطر پوکی استخوان و شکستگی‌های مرتبط با آن را افزایش می‌دهد.
آسیب کلیوی یکی دیگر از پیامدهای الودگی هوا است. وظیفه کلیه‌ها تصفیه خون است که با انباشت مواد مضر در خود، شرایطی وخیمی را برای کلیه ایجاد می‌کند.
پوست به عنوان بزرگ‌ترین اندام بدن، تحت تاثیر آلودگی هوا قرار می‌گیرد و سلول‌های آن آسیب می‌بیند و به مرور در توانایی ترمیم این اندام اختلال ایجاد می‌شود. پیری سریع‌تر پوست، ایجاد چین و چروک و لکه‌های مرتبط با افزایش سن، کاهش انعطاف‌پذیری از اختلالات ایجاد شده در پوست در اثر آلودگی هوا است.
وقتی فردی در معرض آلودگی شدید هوا قرار گیرد، دچار مسمومیت خواهد شد و بعد از اینکه چندساعتی در معرض الودگی هوا قرار بگیرد علائمی مانند درد قفسۀ سینه، احساس زخم و خارش در گلو، سرفه، تنگی نفس، خارش و سوزش چشم‌ها ، آب‌ریزش بینی، خشکی گلو، ضعف و خستگی، سرگیجه، سردرد، تاری دید، تهوع و استفراغ بروز می‌کند.
از آنجایی که علائم آلودگی هوا در گلو سایع هستند و موجب خشکی و خارش گلو می‌شوند به همان نسبت بر روی بیماری‌های تنفسی بیشترین تاثیر را خواهد داشت و موجب تشدید بیماری‌های ریوی مانند آسم می‌شود.
افراد مبتلا به آسم و بیماری‌های مزمن انسداد ریوی باید از آلودگی هوا دور باشند زیرا الودگی هوا به شکل بالقوه‌ایی زندگی آن‌ها را تهدید می‌کند. مواد آلوده‌کننده هوا و ترکیبات آن برای این افراد بسیار حساسیت‌زا است و موجب تنگی تنفسی می‌شود.
* سردرد: سردرد یکی ز علائم شایع است که می‌توان از مسکن‌های عمومی بدون نسخه مانند استامینوفن برای درمکان آن استفاده کرد البته نوشیدن دمنوش گل‌گاوزبان و شیر گرم تا حدی زیادی به درمان آن کمک می‌کند.
* سرفه: وقتی مواد خارجی وارد ریه می‌شود بدن سعی دارد با سرفه آن ذرات را از ریه خارج کند و غرغره آب نمک به خروج این ذرات آلودگی از ریه کمک می‌کند. البته بهتر است از داروهای مهارکننده سرفه استفاده نشود.
* حساسیت به آلودگی هوا : درمان خاصر برای این مورد نیست و بهتر است از قرارگرفتن در معرض آلایندهها جلوگیری شود اما در موارد شروع آلرژی به مراجعه به پزشک از دارویهای آنتی‌هیستامین‌ها و یا اسپری‌های بینی استفاده کنید.
* حالت تهوع : این مشکل به دلیل تاثیر ذرات آلاینده بر مخاط حلق و دهان است که بعد از جذب از ریه موجب بروز تهوع و استفراغ می‌شود. نوشیدن آبلیمو با آب خنک، غرغره کردن آب ولرم و نمک، شستن صورت و گردن به بهبود آن کمک می‌کند. اگر دچار استفراغ شدید شدید باید به پزشک مراجعه کنید.
رفع عوارض ناشی از آلودگی هوا
اولین مرحله برای کاهش عوارض ناشی از آلودگی هوا این است که در معرض آن قرار نگیریم و یا مدت زمان قرار گرفتن در معرض آلودگی را تا حد ممکن کاهش دهیم. در مواقع آلودگی هوا بهتر از مواردی را رعایت کنیم. مواردی مانند استفاده از ماسک، اجتناب از پیاده‌روی در کنار جاده‌های شلوغ، ماندن در خانه تا زمانی که کیفیت هوا بهبود یابد، جلوگیری از مواجهه با آلودگی هوای داخل ساختمان و ورزش‌کردن برای مدت‌زمان کمتر در فضای باز یا استفاده از یک مکان سرپوشیده به‌جای آن.
تهویه مطلوب در منازل می‌تواند تا حد زیادی آلودگی هوا را کاهش دهد. ترک سیگار نیز خود عامل موثری است.
یکی از بزرگ‌ترین تاثیرات آلودگی هوا بر روی مغز انسان است. دود اگزوز خودروها و ذرات گرد و غبار به مغز آسیب می‌رساند. آلودگی از طریق دستگاه گوارش و یا دستگاه تنفسی وارد بدن می‌شود و مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بیماری‌های عصبی در کشورهای صنعتی که الودگی هوا بیشتری دارند شیوع بیشتری دارد. به دلیل اینکه محل زندگی افراد ثابت نیست و نمی‌توان میزان آلاینده‌هایی که انسان در معرض آن قرار دارند را نمی‌توان اندازه‌گیری کرد، نمی‌توان ارتباط مستقیمی بین نوع و میزان آلایندهها و نوع بیماری‌های انسان پیدا کرد.
اختلالاتی مانند آلزایمر، اوتیسم، سکته مغزی، بیش‌فعالی آلزایمر، پارکینسون، زوال عقل، مشکل حافظه و پرخاشگری، تمرکز نداشتن و افسردگی از بیمارانی است که در اثر آلودگی هوا شیوع بیشتری پیدا می‌کنند.
گروه‌های پرخطر در معرض آلودگی هوا
افراد مبتلا به آسم، بیماری‌های قلبی و تنفسی، افراد فعال در فضای باز ورزشی، سالمندان، کودکان، زنان باردار و افراد مبتلا به دیابت گروه‌های پرخطر درمعرض آلودگی هوا هستند.
ذرات معلق به عنوان شاخصی برای بررسی آلودگی هوا استفاده می‌شود و بیشتر سلامت مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ذرات معلق با قطر خاصی از سد ریه عبود می‌کند و وارد سیستم گردش خون می‌شود و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و تنفسی مانند سرطان ریه را افزایش می‌دهد. ازننیز یکی از عوامل اصلی تشدید آسم و حتی ایجاد آن است و دی‌اکسید نیتروژن و دی‌آکسید گوگرد موجب بروز علائم برونشیتی و التهاب ریه و کاهش عملکرد ریه می‌شود.
آلودگی هوا و کودکان
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت هر ساله ۵۴۳ هزار کودک زیر ۵ سال در اثر آلودگی و بیماری‌های مرتبط با آن جان خود را از دست می‌دهند. از طرفی آلودگی هوا سرطان‌های دوران کودکی را نیز افزایش می‌دهد. همچنین سینه پهلو که تقریبا هر ساله یک میلیون کودکزیر ۵ سال را می‌کشد با آلودگی هوا مرتبط است و ممکن است به رشد مغزی کودک آسیب وارد کند.
آلودگی هوا و زنان باردار
آلودگی هوا می‌تواند بر رشد مغز جنین تاثیرگذار باشد و با اختلالات شناختی در کودکان و بزرگسالان مرتبط است. سقط جنین، اختلال اتیسم، تولد زودرس به دلیل التهاب در سراسر بدن، آسم درکودکان از مواردی است که با آلودگی هوا پیوند خورده است. آلودگی هوا می‌تواند بر باروری مردان نیز تاثیرگذار باشد.
یک رژیم غذایی سالم و متعادل برای کنترل آلودگی هوا
برخی از مطالعات نشان می‌دهند که رژیم‌های غذایی خاص می‌توانند به کاهش آثار منفی و خطرات ناشی از آلودگی هوا کمک کنند. آلاینده‌های هوا می‌توانند میزان اکسیداسیون در بدن را افزایش دهند و برای مقابله با این شرایط و تقویت سیستم ایمنی باید آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند ویتامین C به بدن برسد.
میوه‌ها و سبزیجات سرشار از مواد مغذی هستند که سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کنند. مواد مغذی برای کمک به مبارزه با آلودگی هوا را در زیر بیان می‌کنیم.
ویتامین C : این ویتامین یک آنتی‌آکسیدان قوی در بدن است که محلول درآب است و در سراسر بدن می‌تواند با رادیکال‌های آزاد مضر مبارزه کند. فلفل دلمه‌ایی، برگ‌های جعفری، گشنیز، کلم، شلغم و میوه‌های پرتقال، لیمو، کیوی، کریپ‌فروت از جمله مواد غذایی سرشار از این ویتامین است.
ویتامین E : این ویتامین در چربی محلول است و برای ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده بدن نخستین خطوط دفاعی به شمار می‌آید. بادام، ماهی سالمون، تخم مرغ، ارگانو، دانه های آفتابگردان، ریحان، روغن زیتون، توت ها و جعفری از مواد غذایی شامل ویتامین E هستند.
بتاکاروتن : این ماده غذایی در کنترل التهاب نقش مهمی ایفا می‌کند زیرا خواص آنتی‌اکسیدان دارد. هویج، گشنیز، اسفناج، برگ‌های تربچه این ماده غذایی را در خود دارند و در بدن انسان به ویتامین A تبدیل می‌شود.
اسیدهای امگا ۳ : این مواد مغزی سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند. دانه های چیا، ماهی های چرب مانند سالمون، بذر کتان، گردو و آووکادو دارای امگا۳ هستند.
رزوراترول : یک آنتی‌اکسیدان قدرتمند برای مبارزه با استرس و بازسازی بدن در سطح سلولی است. کاکائو، انواع توت، انگور قرمز منابع خوب برای این ماده مغذی است.
سولفورافان : یک ترکیب گیاهی است که به سم‌زدایی و تقویت سلامت بدن کمک می‌کند. مواد غذایی شامل این ترکیب کلم بروکلی، گل کلم، کلم برگ را می‌توان نام برد.
احمد شریعتی
از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید
متن خبر را در هفته نامه دیباگران به صورت چاپ شده مشاهده کنید.
