ابونصر فارابی : روشنایی علم و فلسفه در گذر زمان

بزرگنمایی تصویر

ابونصر فارابی ، فیلسوف، دانشمند، منجم و ریاضی‌دان قرن سوم و چهارم و بزرگ‌ترین شارح فلسفه ارسطو، نقشی موثر در رواج فلسفه در جهان اسلام داشت.

ابونصر فارابی معروف به «معلم ثانی» و «موسس فلسفه اسلامی» به‌علت برخورداری از جایگاهی رفیع در علم فلسفه، توسط بسیاری از تذکره‌نویسان بزرگ‌ترین فیلسوف مسلمان لقب گرفت.

ابویوسف کندی، نخستین فیلسوف مسلمان و عرب بود که پیش از فارابی می‌زیست؛ اما عمق و گسترش فلسفه فارابی او را برتر از کندی کرد. فارابی با هوش سرشار و تلاش مستمر خود فیلسوف بزرگ زمانه شد و شاگردان بسیاری اطراف او جمع شدند تا از علم فارابی بهره‌مند شوند. تاثیر او بر تفکر اندیشمندان بعد از خود به حدی شگرف بود که او را زمینه‌ساز شکوفایی تمدن اسلامی دانستند.

فارابی در طول زندگی خود، آثار تالیفی بسیاری به‌جای گذاشت که تاثیر شگرفی در تغییر فضای دینی و علمی بعد از او ایجاد کردند. وجود این آثار و تاثیر آن‌ها بر فلاسفه، او را به «فیلسوف‌المسلمین» مشهور کرد. تاثیر او به‌اندازه‌ای بود که گویا اولین فیلسوفی به شمار می‌رفت که فلسفه را به دنیای اسلام وارد و آن را با علوم اسلامی ترکیب کرده بود؛ به‌نحوی که تا به امروز فلسفه و منطق به‌عنوان دروس حوزه‌های دینی تدریس می‌شوند.

زمانه‌ای که فارابی در آن می‌زیست در نقش شگفت‌آوری که او در فلسفه ایفا کرد، بی‌تاثیر نبود. دانشمندان و فیلسوفان هم‌تراز با فارابی، حتی عالم‌تر از او، با فواصل زمانی اندکی از فارابی در جهان اسلام ظهور کردند؛ اما نتوانستند تاثیری در فلسفه و منطق اسلامی از خود به‌جای بگذارند. تذکره‌نویسان براین عقیده‌اند که فارابی بر کتاب‌های ارسطو از جمله ارغنون، طبیعت، کائنات جو، مابعدالطبیعه و اخلاق ارسطو تعلیقاتی نوشت که بعضی از آن‌ها مفقود شدند. این آثار اهمیت آثار بعدی او را نداشتند و نوعی تمرین فلسفه به شمار می‌رفتند.

احمد شریعتی

از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید

متن خبر را در هفته نامه دیباگران به صورت چاپ شده مشاهده کنید.