دوشنبه, ۲۳ مهر ۱۴۰۳ / ۱۵:۱۱:۵۹
خشک‌شدن زاینده‌رود و ردپای خشکی زا‌یند رود بر تن درختان کنهسال خزان‌زده خشک‌شدن زاینده رود در این سال‌های اخیر خسارات زیادی را به فضای سبز و درختان باغی و شهری اصفهان وارد کرده‌است و این منابع در معرض نابودی قرارگرفته است. فرونشست زمین، عدم توانایی آب مورد نیاز کشاورزی و فعال شدن کانون‌های ریزگرد از […]
خشک‌شدن زاینده رود در این سال‌های اخیر خسارات زیادی را به فضای سبز و درختان باغی و شهری اصفهان وارد کرده‌است و این منابع در معرض نابودی قرارگرفته است. فرونشست زمین، عدم توانایی آب مورد نیاز کشاورزی و فعال شدن کانون‌های ریزگرد از جمله این موارد است. می‌توان گفت بخش قابل توجهی از مردم استان اصفهان در حوزه کشاورزی مشغول هستند و کسب درآمد می‌کنند بنابراین مشکلات آبی در این زمینه بسیار مهم بوده و نیازمند توجه می‌باشد.
بلااستفاده شدن زمین‌هایی که درگذشته درآن‌ها زراعت می‌شده‌است اما اکنون خشکی زاینده رود این زمین‌ها را بایر کرده‌است یکی از عواملی است که تعداد کانون‌های گرد و غبار در اصفهان را افزایش می‌دهد.
استان اصفهان تعداد زیادی از کارخانجات مهم و حیاتی کشور را در خود جای داده‌است که آلایندگی بیش از حدی را برای استان به ارمغان آورده‌است و این مساله توجه به افزایش فضای سبز و درختان را برای جذب آلودگی این صنایع را ضروری می‌سازد.
کافی نبودن آب به دلیل خشکی‌های اخیر زاینده رود نه تنها امکان ایجاد فضاهای سبز جدید را فراهم‌نمی‌کند بلکه درختان موجود فعلی را نیز با خطر جدی مواجه‌کرده‌است طوری‌که روزانه شاهد قطع درختان زیادی در فضای سبز شهری و باغات استان هستیم.
درختان برای به ثمر رسیدن و توانایی جذب آلاینده‌ها سال‌های زیادی را صرف می‌کنند و هر یک از آن‌ها یک سرمایه گران‌بها محسوب می‌شود. وقتی یک درخت با کمبود آب مواجه می‌شود بیشتر دچار آفات و بیماری‌ها می‌شود و موجب تضعیف درخت می‌شود.
منصور شیشه فروش، مدیر کل مدیریت بحران استانداری اصفهان گفت: نزدیک ۲۰ سال است که استان اصفهان با اثرات و تاثیرات کم‌آبی روبرو است و تداوم خشکسالی، خشکی هوا، وزش باهای فصلی و کم‌بارشی باعث وارد شدن خساراتی به باغات و فضای سبز شهری شده‌است. به دلیل عدم کشت در بسیاری از اراضی استان کانون‌های گرد و غبار ایجاد شده و عدم جریان زاینده رود اثرات فورنشست را افزایش‌داده و سطح آب‌های زیرزمینی و کیفیت آن‌ها را کاهش داده و حتی تا حدی باعث شوری آب شده‌است. تمام این عوامل نوار سبز حاشیه زاینده رود و فضای سبز و روستاها و شهرها را که مستقیم وابسته به جریان آب بوده، دچار آسیب کرده‌است.
بسیاری از درختان کهن در حاشیه زاینده رود و کنار مادی‌های اصفهان اکنون با تنش‌های آبی روبرو هستند و به همین در تابستان شاهد خشک و فرسوده شدن درختان و ایجاد خزان و ریزش برگ‌ها شده‌ایم و باعث هجوم آفت‌ها به درختان به دلیل تنش‌های آبی شده‌است. خشک‌شدن درختان سبب شده که با بادهای اندکی شاهد سقوط آن‌ها باشیم.
سیستم‌های نوین ژآبیاری برای رفع تنش‌های آبی درختان بسیار مفید است. ۵۰ درصد از فضای سبز استان به آبیاری نوین مجهز شده‌اند اما برای درختان قدیمی که در گذشته به طور مستقیم وابسته به جریان آب بوده‌اند، پاسخگو نیست. ۱۶ هکتار از باغات استان و ۲ هزار هکتار از فضاهای سبز و درختان تحت تاثیر تنش‌های آبی قراردارند و بسیاری از کشاورزان نتوانسته‌اند میوه‌های خود را برداشت‌کنند. شهرداری سعی داشته با تانکر آبرسانی سیار انجام دهد اما گاهی به دلیل کاهش کیفیت آب موجب آسیب به درختان می‌شود. شهرداری همچنین در راستای جلوگیری از بروز حوادث در زمان‌های نامناسب اقدام به حرس درختان کرده‌است.
طرح احیای تالاب گاوخونی و زاینده رود به وزرات نیرو ارسال شده‌است ودرخواست ما این است که وزارت نیرو به طور ویژه اقدامات لازم در این راستا را انجام‌دهد.
اصغر رستمی معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهادکشاورزی استان اصفهان گفت: اصفهان ۸۵ هزار هکتار از باغات با درختان میوه گوناگون را در خود جای داده‌است که در سال‌های اخیر بسیاری از آن‌ها به دلیل کمبود بارش و منابع آب‌های زیرزمینی دچار مشکل شده‌اند. و اولویت اول حفظ باغات، بهینه‌سازی باغات در مرتبه دوم و حذف باغات کم بازده و گیاهان زراعی با مصرف زیاد آب و جایگزین کردن آن ها با گیاهان کم آب در برنامه جهادکشاورزی است و برنامه‌ایی جهت توسعه باغات نداریم.
باغات در استان دارای اهمیت است و بنابر قانون توزیع عادلانه آب، کشاورزی در اولویت دوم است اولویت اول شرب و بعد از کشاورزی صنعت قراردارد، اما گاهی به صنعت توجه بیشتری می‌شود. در موضوع کشاورزی حفظ باغات اولویت اول است. که برای این امر گاها آبرسانی با تانکر را در دستورکار قراردادیم و تلاش کردیم که حتی یک درخت خشک نشود زیرا زحمات چند ساله نابود می‌شود در صورتی‌که اگر زراعتی یک سال انجام نشود در سال بعد قابل انجام‌است.
۹ شهرستان مبارکه، خمینی‌شهر، برخوار، لنجان، اصفهان، شاهین‌شهر، فلاورجان، نجف‌آباد و قسمتی از شهرضا از منابع آبی رودخانه استفاده می کردند و در سال‌های اخیر دچار نوسانات آبی شده‌اند و زراعت و باغاتشان به طور جدی تحت‌الشعاع کم آبی قرارگرفته‌است. که با این شرایط شاید درختان این شهرستان‌ها زنده بمانند اما دیگر توجیه اقتصادی نخواهدداشت. البته گفتنی است باغاتی که از طرق چاه‌ها، قنوات یا چشمه‌ها تامین آب می‌شدند و مستقیم به جریان رورخانه وابسته نبودند آسیب کمتری دیدند. مسئولان و دستگاه های مربوطه تلاش کردند که آب مورد نیاز باغات را در سه ماهه گرم تابستان تامین کنند و تا حدی محقق شده‌است.
مجید عرفان‌منش مدیر عامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری گفت: اصفهان در آلایندگی از تهران پیشی‌گرفته است و در برخی از روزها آلوده‌ترین هوای کشور را دارد. افزای فضای سبز به عنون یک راهکار علمی برای کاهش میزان آلودگی مطرح می‌شود. علی‌رغم این اهمیت درختان شهر اصفهان دچار بیشتری آسیب هستند و روزانه تعدادی از آن‌ها قطع می‌شود که ادامه این روند می‌تواند مشکلات جدی برای اصفهان داشته‌باشد. خشکی زاینده رود از سال ۱۳۷۸ آغاز شد و این خشکی محیط زیست اصفهان را به قهقهرا برده‌است و در صورت تداوم تمدن اصفهان را نابود می‌کند.
در سال‌های اخیر شهرداری به دلیل مسائل ایمنی و جلوگیری از اپیدمی بیماری به درختان دیگر اقدام به قطع برخی درختان می‌کند و دو کارگروه در این رابطه وجود دارد، یکی کارگروه گیاه پزشکی که شامل کارشناسان این حوزه است و شریاط بیماری و وجود آفات در دختان را بررسی کرده و لزوم قطع درخت را تشخیص می دهند. کمیته رفع خطر در شهرداری نیز با روش‌های تجربی و عملی خطر سقوط درختان را بررسی کرده و با روش توموگرافی تنه درخت اسکن و میزان تراکم آن محاسبه می‌شود ودر صورت لزوم دستور قطع آن توسط کارشناس صادر می‌شود.
در برخی مناطق بارترافیکی زیاد است به همین دلیل اجرای عملیات قطع درخت در شب انجام می‌شود زیرا قطع درخت خود کاری پرخطر است. نیاز سالانه آب مصرفی برای فضای سبز باید ۶۰ میلیون مترمکعب باشد که ما ۲۵ میلیون مترمکعب مصرف می‌کنیم و ۸ میلیون مترمکعب آن از پساب فاضلاب است که مجدد تصفیه شده‌است.
در راستای حفظ درختان از آب چمن‌ها به آب درختان اضافه شده‌است زیرا چمن یک گیاه علفی است و با رسیدن مجدد آب دوباره سبز می‌شود اما اگر درختی آسیب ببیند به سادگی قابل جبران نیست. کارهایی مانند افزایش راندمان آبیاری، استفاده از منابع آبی غیرمتعارف، بهبود شبکه‌های آبیاری و تقویت خاک و گیاه از برنامه‌های روتین روزانه شهرداری برای حفظ فضای سبز است.
تنش بی‌آبی شدید، آلودگی، گرما و شدت افزایش شدت پرتوهای فرابفنش باعث آسیب‌های فروانی به درختان چنار شده‌است. روش‌های نوین آبیاری کاملا کارا هستند اما درختان کهنسال که به صورت غرقابی آبیاری شده‌اند و اکنون امکان توزیع آب بع صورت آبیاری تحت فشار نیست، تغییر روش آبیاری موجب خسارت به آن‌ها شده‌است. روش غرقابی در علم کشاورزی کاملا پذیرفته است و حتی در مکان‌هایی که با کاهش کیفیت آب و شوری خاک روبرو هستیم موجب شسته‌شدن نمک‌ها می‌شود و برای درختان کهن باید همین روش را پیش‌گرفت.
در فضای سبز جدید و جاهایی که شرایط آب و خاک و گیاه اجازه می‌دهد از آبیاری با روش‌های نوین استفاده می‌کنیم. شهر اصفهان شش هزار هکتار فضای سبز دارد که ۵۵ هزار هکتار آن در مساحت شهر پراکنده است و از فرونشست زمین تاثیر می‌پذیرد و همچنین محیط‌زیست نیز در اثر عدم تامین منابع آب مورد نیاز فضاهی سبز آسیب می‌بیند.
درختان کهن سال تاثیر بسزایی در پاکسازی استان از هوای آلوده دارند و در معرض خطر نابودی هستند. این منابع گنجینه‌هایی برای حفظ و بقای استان اصفهان است و باید توجه ویژه در نگهداری آن‌ها داشت. با توجه به اهمیت موضوع اقدمات ویژه‌ایی در راستای احیای زاینده رود و تامین منابع آبی لازم باید صورت گیرد تا شاهد از دست رفتن این گنجینه‌های ارزشمند نباشیم.
سمیه طالب
از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید
متن خبر را در هفته نامه دیباگران به صورت چاپ شده مشاهده کنید.
