دریاچه ارومیه ، از فرهنگ تاریخی تا چال شهای اکوسیستمی

بزرگنمایی تصویر

شمال‌غرب ایران، در استان آذربایجان غربی قرار دارد. در زبان کردی به آن “زیوه‌له‌ی ورمێ” یا “زیوه‌له‌ی ورما” می‌گویند که به معنای “دریاچه بزرگ” است.

مشخصات کلی دریاچه ارومیه عبارتند از:

مساحت: مساحت این دریاچه به طور متغیر با تغییرات آب و هوا و فصل‌های سال تغییر می‌کند و می‌تواند بین ۲۰۰۰ تا ۴۰۰۰ کیلومتر مربع و در برخی سال‌ها به بیش از ۵۰۰۰ کیلومتر مربع هم برسد.

شوری: از آنجایی که دریاچه ارومیه دارای جریان‌های آبی خروجی ندارد و فقط توسط بخشش و تبخیر آب از آن کم می‌شود، شوری آن بسیار بالاست. این دریاچه به عنوان یک منبع مهم از مواد معدنی مانند نمک و مواد معدنی دیگر شناخته می‌شود.

جزیره‌ها: در دریاچه ارومیه جزایری نیز وجود دارد که برخی از آن‌ها به دلیل تغییرات آب‌ها ممکن است ظاهر شوند یا به طور موقت زیر آب بمانند.

متأسفانه در سال‌های اخیر، کاهش مستمر سطح آب دریاچه ارومیه به دلیل کم‌آبی، مدیریت نامناسب منابع آبی، بی‌توجهی به مسائل زیست‌محیطی و عوامل طبیعی، به یکی از چالش‌های مهم محیط زیستی ایران تبدیل شده است. این کاهش سطح آب منجر به مشکلاتی نظیر از دست رفتن محیط‌های زیستی، خشک شدن مناطق پیرامونی، تهدید به انقراض گونه‌های حیات وحش محلی و تأثیرات منفی بر روی اقتصاد و زندگی مردم منطقه شده است. در نتیجه، تلاش‌هایی برای حفظ و بازسازی دریاچه ارومیه و تعادل منابع آبی در منطقه انجام می‌شود.

علت خشک شدن دریاچه ارومیه

خشک شدن دریاچه ارومیه به یک ترکیبی از عوامل طبیعی و انسانی برمی‌گردد. این عوامل با یکدیگر تعامل کرده‌اند و منجر به کاهش چشمگیر سطح آب دریاچه شده‌اند. برخی از علل اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه عبارتند از:

کم‌آبی: کاهش بارش‌های بارانی و برف در حوضه آبریز دریاچه ارومیه از جمله علل اصلی کم‌آبی است. تغییرات الگوی بارش و کاهش میزان آبدهی رودخانه‌ها که به دریاچه می‌ریزند، سبب کاهش سطح آب دریاچه شده است.

آب‌بری: به علت کشاورزی و استفاده از منابع آبی برای آبیاری، آب‌بری برای کشاورزی و صنعت، میزان آب وارداتی به دریاچه کاهش یافته است.

بی‌توجهی به مدیریت آب: مدیریت نامناسب منابع آبی و کشاورزی بدون در نظر گرفتن اثرات منفی بر روی محیط زیست و تعادل آبی حوضه آبریز دریاچه ارومیه، به کاهش سطح آب این دریاچه منجر شده است.

تبخیر بالا: بر اثر شرایط آب و هوایی منطقه، نرخ تبخیر آب از سطح دریاچه ارومیه بسیار بالاست، که با کمیابی آب و تعداد روزهای آفتابی در سال، منجر به کاهش سطح آب می‌شود.

تغییر کاربری اراضی: تغییر کاربری اراضی از جمله تبدیل زمین‌های تالابی و مرطوب به زمین‌های کشاورزی و صنعتی، منجر به کاهش منابع آبی و تخریب محیط زیست حوضه آبریز دریاچه شده است.

ترکیب این عوامل باعث شده تا سطح آب دریاچه ارومیه به شدت کاهش یابد و این دریاچه به یکی از موارد خشکی و تهدید به انقراض آب شیرین تبدیل شود. بنابراین، مسئله خشک شدن دریاچه ارومیه نیازمند توجه و اقدامات فوری از سوی مسئولین و مردم است تا این منطقه حساس به حفظ و بازیابی آب بازگردد

اثرات خشک شدن دریاچه ارومیه

خشک شدن دریاچه ارومیه منجر به اثرات جدی و گسترده‌ای بر روی محیط زیست، اقتصاد، اجتماع و سلامتی مردم منطقه شده است. برخی از اثرات اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه به شرح زیر است:

تهدید به انقراض گونه‌های زیستی: خشک شدن دریاچه ارومیه به تخریب محیط زیست این منطقه منجر شده است و بسیاری از گونه‌های حیات وحش و پرندگان که به دریاچه و مناطق اطراف آن وابسته بودند، با خطر انقراض مواجه شده‌اند.

کاهش تولید کشاورزی: دریاچه ارومیه به عنوان یک منبع اصلی آب برای آبیاری زمین‌های کشاورزی در منطقه بوده است. کاهش سطح آب دریاچه منجر به کمبود آب برای آبیاری شده و تولید محصولات کشاورزی را تحت تأثیر قرار داده است.

تغییرات اقتصادی: دریاچه ارومیه در گذشته به عنوان یک مقصد توریستی مهم شناخته می‌شد. اما با کاهش آب و تغییر در محیط زیست، تعداد زیادی از توریستان و جذابیت‌های توریستی از بین رفته‌اند که به تبع آن اثرات منفی بر روی اقتصاد منطقه ایجاد شده است.

خطرات بهداشتی: با کم شدن حجم آب دریاچه، ذوب نمک‌ها و مواد شیمیایی موجود در آب به میزان بیشتری رخ می‌دهد و باعث افزایش غلظت مواد مضر و شوری آب می‌شود. این امر می‌تواند به مشکلات بهداشتی برای افرادی که از آب این منطقه استفاده می‌کنند، منجر شود.

تأثیرات اجتماعی: خشک شدن دریاچه باعث تغییر در شغل‌ها و روش‌های زندگی مردم منطقه شده است. کشاورزان و مردمی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم از منابع آبی دریاچه تأمین درآمد می‌کردند، تحت تأثیر قرار گرفته‌اند.

تأثیر بر اکوسیستم‌های اطراف: کاهش آب دریاچه می‌تواند به تخریب اکوسیستم‌های اطراف، مانند تالاب‌ها و مرتع‌ها، منجر شود و به تأثیرات منفی بر روی تنوع زیستی و محیط زیست اطراف منطقه بیانجامد.

در کل، خشک شدن دریاچه ارومیه علاوه بر تأثیرات محیطی، تأثیرات اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی جدی بر منطقه و مردم آن دارد و نیاز به تدابیر جدی جهت حفظ و بازیابی این منطقه دارد.

احمد شریعتی

خبرهای مشابه

از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید

متن خبر را در هفته نامه دیباگران به صورت چاپ شده مشاهده کنید.