سه شنبه, ۱۶ خرداد ۱۴۰۲ / ۰۰:۲۵:۲۷
طراح صحنه فردی است که مسئولیت طراحی صحنه و خلق فضای بصری و تمامی اجزای تشکیل دهنده یک فیلم را و همچنین لباس و جامه بازیگران و سیاه لشگرها و افراد حاضر در صحنه را بر عهده می گیرد. طراحی صحنه که جز جدا نشدنی از سینما، تلویزیون و تئاتر است. در طول تاریخ جایگاه […]
طراح صحنه فردی است که مسئولیت طراحی صحنه و خلق فضای بصری و تمامی اجزای تشکیل دهنده یک فیلم را و همچنین لباس و جامه بازیگران و سیاه لشگرها و افراد حاضر در صحنه را بر عهده می گیرد.
طراحی صحنه که جز جدا نشدنی از سینما، تلویزیون و تئاتر است. در طول تاریخ جایگاه ویژه و خاصی داشته است. و معمولا جزو اولین کسانی است که توسط کارگردان به کار دعوت می شود. طراح صحنه که همکاری نزدیکی با کارگردان دارد. در انتقال حس و موضوع نمایشنامه و فیلم نامه سهم بسزایی دارد.
در هر دوره ای نوعی از طراحی صحنه رونق پیدا کرد. و پس از مدتی نوع دیگری از طراحی صحنه جایگزین آن گردید. زمانی پرده های عظیم نقاشی و لته ها و سپس اسلاید و تصاویر و بعد از آن دکورهای عظیم استفاده شد. تا در انتقال مفهوم و موضوع نمایشنامه و فیلم نامه به کارگردان و بازیگر کمک کند.
پس طراح صخنه که وظیفه اش این است که فضای نمایش را با استفاده از ابزار و وسایل خاصی بسازد. در ابتدا باید به موضوع و متن نمایشنامه و یا فیلم نامه ، زمان، جغرافیا و مکان فیلم نامه یا نمایش نامه ، سبک و شیوه کارگردان در طراحی صحنه و لباس توجه کند. طراحی صحنه فضا، ابعاد سه گانه ی صحنه مورد نظر (طول، عرض و ارتفاع)، کف و سقف احتمالی را در بر می گیرد.
در قدیم دکورهای صحنه به شکل لته ها و نقاشی بود و معمولا بدین شکل بود که پارچه ی نقاشی شده متناسب با صحنه به چهارچوب صحنه کوبیده می شد. و فرق لته ها با نقاشی ها در این بود که لته ها دو بعدی ولی نقاشی ها توهم سه بعدی بودن بوجود می آوردند. سپس در قرن ۱۹ میلادی و اوایل قرن ۲۰ میلادی از اشیا و اجزا واقعی و لته ها استفاده می شد. و در بعضی از تئاترها چنان این اجزا و نقاشی به هم نزدیک و شبیه بودند که تفکیک این دو بسیار مشکل بود. پس از مدتی جنبشی بر ضد این تصویر واقع گرایانه صورت گرفت و مفاهیم جدیدی در طراحی صحنه شکل گرفت.
پس از مدتی در تئاتر از قطعات ساخته شده سه بعدی برای دکور و در طراحی صحنه استفاده می شد. و تمام حجم های سه بعدی از کف صحنه به طرف بالا، مثل ستون ها، قوس ها، پله ها و حتی سطوح نابرابری که در کف صحنه بود، را شامل می شد. البته این حجم ها با پرده های سیاه که در اطراف صحنه آویخته شده بود. موجب می شد که دیوارهای اصلی از دید تماشاگران پنهان بماند.
در صحنه های سه سویه نیز برخی مواقع از دیوارهای عقبی صحنه نیز به صورت بخش ثابتی از معماری صحنه به حساب می آید. و متداولترین ابزار ترکیب لته ها و حجم های سه بعدی بود که طراح صحنه آن را استفاده می کرد. با گسترش تکنولوژی و ابزار الکتریکی و اختراع انواع لامپ ها و نورافکن ها، تئاتر نیز بی نصیب از این پیشرفت تکنولوژی نبود
و اسلاید و انعکاس تصاویر به داخل صحنه در تئاتر ورود پیدا کرد.
یکی از محاسن و مزایای تصاویر و اسلایدها این بود که نه تنها به عنوان پس زمینه استفاده می شد. بلکه جایگزین لته ها و حجم های سه بعدی شده است. بلکه می توان با استفاده از این تصاویر متحرک حرکت بازیگر را طوری تنظیم کرد که گویی در داخل همان تصاویر قرار دارد. و یا می شد در صورت نیاز و به ضرورت صحنه تصاویر را عوض نمود.
و یا حتی می شد برای تئاترهای نمادین و تجریدی از تصاویری مرتبط با موضوع نمایشنامه، برای انتقال بهتر مفاهیم استفاده نمود.
اما مشکل اساسی که استفاده از تصاویر منعکس شده داشت. احتمال تقلید آن از سینما بود و لذا در عصر حاضر طراح صحنه امروز خود را محدود به چهارچوب خاصی نمی داند
و در صورت لزوم از تمامی امکانات استفاده می کند. اما در مورد انتخاب و چگونگی استفاده از وسایل ثابت صحنه مثل صندلی، میز و مبل، با توجه به این که این وسایل بخشی از فضا را اشغال می کند. و علاوه بر القای شرایط محیطی نمایشنامه، ارتباط مستقیم با کمپوزیسیون، حرکت و عمل بازیگر که از وظایف کارگردان است. دارد نیاز است طراح صحنه در مورد اندازه و شکل و کاربرد آن ها پس از مشورت با کارگردان، فضای مورد نظر را طراحی کند.
امروز برای طراحی فضای صحنه از ماکت صحنه استفاده می گردد. و استفاده از ماکت در تئاتر مرسوم است. و ماکت موجب می شود که کارگردان، بازیگر و حتی تماشاگر به درک بهتری از فضا و موضوع نمایشنامه برسد.
البته برخی از کارگردانان صاحب نام نیز اعتقاد دارند که نیاز به ماکت و دکورهای حجیم نیست. و با استفاده از چند مکعب چوبی و جابجایی و حجم پردازی به صحنه مورد نظر رسید. یکی از کارکردهای طراحی صحنه در تئاتر معرف بودن محیط و یا جغرافیای محل مورد نظر نمایشنامه است. و به همین امر وظیفه طراح صحنه به کارگردان کمک می کند
تا سهم مهمی در اطلاع رساندن داشته باشد و بازیگر نیز کمک می کند تا نقشش قابل باورتر باشد.
در کنار طراحی صحنه، طراحی لباس نیز یکی از ارکان مهم و اساسی تئاتر است. لباس ها در اصل نشان دهنده یک ملت، دوره ای از تاریخ، طبقه اجتماعی، طرز تفکر و هر چیزی که نیاز است مخاطب در ارتباط با کاراکتر بداند. همان طور که گفته شد طراحی لباس یکی از ارکان اصلی در ساختار فیزیکی و روانی یک اجرا به حساب می آید. و برای یک طراحی لباس موفق نیاز به موشکافی و آنالیز دقیق داستان نمایشنامه دارد.
لباس ها نه تنها متناسب با شخصیت، بلکه با احساسات صحنه ها هم در ارتباط است. و طراح لباس باید با خط داستانی نمایشنامه، مکان، زمان و دوران مدنظر در نمایشنامه آشنا باشد. تا بتواند لباس ها و وسایل مورد نظر را صحیح طراحی کند. کار طراح صحنه موجب می شود که فضای داستان باورپذیرتر باشد. و در القا مفاهیم به مخاطب و بیننده می تواند سهم بسزایی داشته باشد.
به سبب این که اولین چیزی که مخاطب و بیننده با آن مواجه می‌شود، ظاهر بازیگر است. پس لباس به عنوان یک رسانه در همان نگاه اول اطلاعات کلیدی درباره هویت، وضعیت اقتصادی، موقعیت، طبقه اجتماعی، فرهنگی و … شخصیت نمایشی به مخاطب منتقل می‌کند.
پس با توجه به این که طراح صحنه و لباس یکی از وظایف مهم و اصلی را در تئاتر بر عهده دارد. اگر کسی می خواهد که به عنوان طراح صحنه و لباس فعالیت کند نیاز به تمرین، ممارست، مطالعه و آموزش دارد. و دوره های طراحی صحنه و لباس موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر با استفاده از اساتید مطرح و مجرب، برای علاقمندان فرصت مناسبی است.
طراحی لباس فقط شامل جامه و لباس بازیگر نیست. بلکه در برگیرنده زیور آلات و وسایل زینتی، کفش، عصا، کلاه، میز، پرده و … نیز می باشد. و وظیفه طراح صحنه و لباس خلق فضای بصری نمایش است. معمولا طراح صحنه و لباس یک نفر است. و این دو بخش را در تئاتر یک نفر بر عهده می گیرد. ولی باید دانست که طراحی لباس خود هنری مستقل است.
شاید جالب باشد که بدانید طراحی لباس در ایجاد محبوبیت یک کارکتر نیز نقش مهمی دارد. و می تواند به کارگردان در انتقال مفهوم مورد نظر کمک کند. یک طراح لباس پس از دعوت به کار و صحبت با کارگردان و توافقات اولیه، برای رسیدن به منظور و مفهوم خود و کارگردان نمایش اقدامات زیر را انجام می دهد. اولین گام ، خواندن و تجزیه و تحلیل نمایشنامه است. و طراح با دقت نمایشنامه را مطالعه می کند. و از کارگردان و نمایشنامه نویس در جهت بهتر متوجه شدن نیز کمک می گیرد.
پس از خواندن دقیق نمایشنامه،تعامل و طرح ریزی طراح و کارگردان، گام بعدی طراح لباس است. سپس او در مرحله بعدی شروع به تحقیقات بر روی لباس شخصیت‌ها می کند. تا بتواند لباس های دقیق و متناسب با زمان، مکان، هویت و طبقه اجتماعی شخصیت طراحی کند. طراح لباس در این مرحله شروع به طراحی اولیه و رنگ‌بندی می کند. و در مرحله یعدی پس از تایید طرح اولیه توسط کارگردان، او شروع به طراحی نهایی می کند.
از ویژگی های طراح صحنه موفق به خلاق بودن، همکاری و تعامل با گروه، توانایی طراحی، آشنایی با الگوسازی، آشنا بودن با مد روز، تاریخ پوشاک و سبک ها و در آخر آشنایی با پارچه را می توان اشاره کرد که این موارد نشان دهنده تبحر یک طراح لباس و صحنه است. پس می توان گفت که طراح لباس یکی از افراد مهم و تاثیر گذار در انتقال مفاهیم است و یکی از اعضای مهم و اصلی گروه تئاتر است.
طراحی لباس و صحنه سینما جز جدایی ناپذیر از یک فیلم و یا نمایش می باشد. و بیشتری از هر چیزی نوع فیلم با هر زمینه ایی و محتوا و قالبی زبان خاصی برای خود را نیاز دارد. بنابراین طراحی صحنه ویژه و خاص خود را می طللبد.
طراحی صحنه هنری است کاربردی و یک عامل مهم و اجرایی در سینما می باشد. که کمتر در تاریخ سینما مورد بررسی قرار گرفته. یکی از دلایل آن نیاز به تخصصی بودن این حرفه و نیاز به دانش بسیار گسترده به خاطر میدان عمل وسیع آن می باشد.
در یک فیلم خوب طراحی صحنه چنان با مفاهیم فیلم در آمیخته که تفکیک آن از بدنه اصلی فیلم ناممکن نیست. و نمی توان آن را جدایی از ساختار فیلم تجزیه و تحلیل کرد. در نهایت طراحی صحنه نشان دهنده روش و نوع جهان بینی، سبک خاص کارگردان آن فیلم می باشد. در واقع طرح هایی از پیش تعیین شده در طراحی فضای بصری، ساخت و اجرای دکور دخیل است.
وی شکل معماری لوکیشن های فیلم را طراحی می کند. و همچنین طراحی دکور, طراحی لباس ها و لوازم صحنه را به عهده دارد. و بر ساخت و اجرای آنها نیز نظارت کامل دارد.
طراح صحنه باید شیوه های ویژه و خاص خودش را بتواند با هر نوع فیلمنامه منطبق نماید. و در تمام مراحل ساخت و کارش روش های نوین و تازه ایی را برای خلق صحنه ایی مناسب بکار ببندند. و به این صورت فیلمنامه را به تصویر می کشد.
فیلمنامه خوب برای یک طراح می تواند سکوی پرش برای خلق یک فضای مطلوب باشد. طراح صحنه با تحلیل مجموعه برداشت های کارگردان از فیلمنامه و نیز نظرات شخصی و سبک خود در مرحله پیش تولید پایه و اساس طرح های خویش را برای تجسم فضای مطلوب به دست می آورد.
از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید.
