نقاشی عاشورایی

بزرگنمایی تصویر

نقاشی عاشورایی

هنر از ابتدا با مذهب ارتباط بسیار نزدیکی داشته و مذهب، آئین و موضوعات مذهبی در آثار هنرمندان از ابتدا تا کنون نمود و جلوه داشته است. پس از ورود اسلام به ایران هنر نیز همانند دیگر رشته ها تعالی و پیشرفت محسوسی داشت. و هنرمندان ایرانی با الهام از موضوعات مذهبی و آئینی آثار شاخصی آفریده اند. که برخی از آنان هنوز به یادگار مانده است و درعصر حاضر نیز شاهد هنرنمایی های مذهبی شاخصی بوده ایم.

عاشورا که یکی از واقعه های مهم مذهبی شیعیان جهان است. یکی از مهم ترین موضوعات مورد توجه هنرمندان در طول تاریخ بوده است. با این که قریب به چهارده قرن از آن واقعه ی جانسوز می گذرد. اما هنوز آثار این قیام خونین را می توان در هنرنمایی هنرمندان در اعصار مختلف پیدا کرد. و این نشانگر این است که حماسه ها و رشادت های شهدای دشت کربلا، هیچ گاه از اذهان پاک نمی شود. و مردم از این واقعه در آثارشان الهام بسیاری گرفته اند.

هنر نقاشی عاشورایی که بهترین ابزار برای نشان دادن مظلومیت و حقانیت قیام امام حسین (ع) و یاران باوفایش است.

هنرمندان با کمک از این ابزار و با استفاده از الهامات معنوی خویش و درک و بینش شخصی دست به خلق آثاری بدیع و جاودان زده اند. با توجه به این که در میان وقایع و اتفاقات دینی و مذهبی، عاشورا از اهمیت بیشتری برخوردار است. مهمترین بازنمود واقعه عاشورا در هنر را می توان در آثار هنرهای تجسمی همچون نقاشی، عکاسی، نگارگری و پوستر مشاهده کرد. با توجه به قدمت نقاشی و این که هنرمندان بسیاری در مورد واقعه عاشورا هنرنمایی کرده و آثار بدیعی خلق نموده اند. اما نقاشی هایی را می توان یافت که با روح مردم پیوند خورده و مردم و علاقمندان امام حسین (ع) با این آثار انس و همدلی بیشتری دارند.

از بین آثار شاخص هنرمندان ایرانی و هنرمندان مسلمان کشورهای دیگر می توان به تابلوی «داغ عاشور» اثر هنرمند جوان کشورمان حسن روح الامین، «وداع خواهر با بردار» اثر حسن حمزه نقاش عراقی، «عاشورا بر بوم نقاشی» اثر شکیرسوابیمانی هنرمند هندی و «دشت سرخ» اثر حبیب الله صادقی، اشاره کرد. اما بی شک بهترین تابلوی نقاشی عاشورایی تابلوی « عصر عاشورا» اثر هنرمند و نگارگر مطرح ایرانی استاد محمود فرشچیان است. که با توجه به موضوع این اثر مردم با آن ارتباط عاطفی خاصی پیدا کرده اند. و در اذهان مردم به یادگار مانده است.

استاد محمود فرشچیان که از نقاشان جنبش نگارگری جدید ایران است.

متولد چهارم بهمن ماه ۱۳۰۸در اصفهان است. وی فنون اولیه نقاشی را با راهنمایی و مشورت پدر در کارگاه استاد «حاج میرزا آقا امامی» سردمدار و زنده کننده نگارگری سنتی آموخت. سپس در هنرستان هنرهای زیبای اصفهان از تعلیمات استاد «عیسی بهادری» بهره جست. او سپس به اروپا رفت و به مطالعه هنر و نقاشی غرب پرداخت. و در بازگشت به ایران به مدیریت اداره هنرهای ملی و استادی دانشکه هنرهای زیبا دانشگاه تهران برگزیده شد. به جز تابلوی عصر عاشورا، طراحی های ضریح مطهر امام حسین (ع) و امام رضا (ع) با قلم و هنر زیبای این استاد به یادگار مانده است.

استاد فرشچیان در مورد خلق این اثر جاودان، « عصر عاشورا» می گوید.

«سه سال پیش از انقلاب، روز عاشورا مادرم مرا نصیحت کرد. و گفت که روضه ای گوش کنم. تا چند کلمه حرف حساب بشنوم. من در جواب مادرم گفتم. که من اول در اتاقم کاری دارم. و سپس خواهم رفت. به اتاقم که رفتم حس و حال عجیبی به من دست داد. بلافاصله قلم را برداشتم و مشغول به کشیدن تابلوی «عصر عاشورا» شدم. قلم را که برداشتم. تابلویی شد که الآن هست. حالا که بعد از ۳۰ سال به این تابلو نگاه می کنم می بینم. اگر می خواستم این کار را امروز بکشم باز هم همین تابلو بوجود می آمد. بدون هیچ تغییری»

واقعه . عاشورا در آثار استاد فرشچیان نمود ویژه ای داشته است. و به جز تابلوی عصر عاشورا، دو تابلوی دیگر از واقعه و قیام عاشورا خلق کرده است.

که یکی از آن ها « پرچم دار حق» با موضوع بازگشت حضرت عباس (ع) بدون مشک آب و دیگری «هدیه عشق» صحنه به شهادت رسیدن حضرت علی اصغر (ع) است. که از آن استاد به یادگار مانده است. و این دو اثر را این استاد به همراه تابلوی «عصر عاشورا» را به موزه آستان قدس رضوی اهدا کرده است.

تابلوی عصر عاشورا با تکنیک اکریلیک روی مقوای بدون اسید و به سبک نگارگری کشیده شده است. و با توجه به استفاده از رنگ‌های تیره در کنار حالت زنان و دختر بچه های عزادار و اسب امام‌ حسین(ع)، حزن و اندوه واقعه عاشورا را به خوبی به مخاطب القا می‌کند. این اثر برجسته در سال ۱۳۶۹ به موزه آستان قدس رضوی تقدیم شد.

استاد فرشچیان همچنین در مورد تابلوی «عصر عاشورا» گفته است.

که در میان آثارم علاقه ام بیشتر به آثاری است که مردم هم آن را دوست داشته باشند. اما از میان آثارم تابلوی « عصر عاشورا» را بسیار دوست دارم. و این هم به دلیل دلبستگی ام به امام حسین (ع) و واقعه ی روز عاشورا است. که همیشه مرا تحت تاثیر قرار داده است.

البته استاد فرشچیان آثار مذهبی دیگری چون تابلوی «ضامن آهو» با طرح شمایلی از امام رضا (ع)، تابلوی «پنجمین روز آفرینش» با موضوع ستایش پروردگار توسط مخلوقات زمینی و آسمانی، «یتیم نوازی امام علی (ع)» و «شام غریبان» را نیز در کارنامه  پربار هنری خود دارد اما بی شک بهترین و جاودانه ترین اثر «عصر عاشورا» است.

این استاد برجسته تاکنون مفتخر به کسب جوایز هنری معتبری همچون مدال طلای جشنواره بین المللی هنر آمریکا، نشان درجه یک هنر، تندیس طلایی اسکار و نشان هنر نخل طلایی ایتالیا، نشان افتخار جهادگر عرصه فرهنگ و هنر و بسیار جوایز دیگری شده است.

با تاسیس موزه  استاد فرشچیان در مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد به همت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور و حضور بالغ بر ۷۰ اثر از آثار این استاد برجسته، فرصتی مهیا شده است. تا علاقمندان از نزدیک آثار این استاد را تماشا کنند.

نویسنده : حامد بهلول

مطلب  نقاشی عاشورایی در هفته نامه دیباگران شماره هفتاد و چهارم  به چاپ رسیده است.

بیشتر بدانید

از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید.