کاروانسراهای نجف آباد

بزرگنمایی تصویر

کاروانسراهای نجف آباد

کاروانسراهای نجف آباد  از کاروانسرای های قدیمی ایران است. که در شهرستان نجف آباد واقع شده است و در حال ثبت فهرست آثار ملی ایران می باشد.

وجه تمسیه واژه کاروانسر ترکیبی از کاروان یا همان کاربان است. که و به افرادی گفته می شود که به صورت گروهی سفر می کنند. کاوانسراها در قدیم ساختمان هایی  بودند که کاربردهای مختلفی داشتند. و مهمترین کاربرد آن محلی برای استراحت و خواب شبانه مسافرین و کاروانیان بوده است. و معمولا با سنگ و اجر ساخته می شده است.

اکثر کاروانسراها در راه های کوهستانی و بیابانی با فواصل معین و مخصوی در مسیر کاروانیان ساخته می شده. و در بین مسیر کاروان ها برای تجدید قوا و استراحت در آن به طور موقت ساکن می شدند. آثاری تاریخی در مورد احداث این نمونه بناها از زمان هخامنشیان در ایران وجود دارد. هخامنشیان بین سارد و شوش منزلگاه هایی ساخته بودند
که نه تنها به عنوان مکان هایی برای استراحت کاروانیان بوده، امینت و رفاه آن ها را نیز تامین می کرده است .

در دوره اشکانیان نیز در اغلب جاده ها از جمله جاره ابریشم کاروانسرایی احداث شدند. در سفر نامه ناصر خسرو و مارکوپلو مطالبی از کاروانسرا دیده می شود، اما عصر طلایی ان متعلق به دوره صفوی می باشد.

با رونق گرفتن تجارت داخلی و خارجی و همچنین بعد از اسلام زیارت اماکن مقدس مانند مشهد کاروانسراهای متعددی احداث شد، که از کرمانشاه شروع و به مشهد ختم می شدند.

با ایجاد راه های زمینی و توسعه کشتی رانی که باعث صادر شدن کالای ایرانی به کشورهای غربی مانند هندوستان و چین شد، بنابراین در این مسیر کاروانسراهای زیادی ساخته شد، تا اینجا ما به تعریف کاروانسراهای برون شهری یا دشتی پرداختیم.

اما در شهرها نیز کاروانسراهای درون شهری یا تجاری بودند که کار داد و ستند و معامله در آن صورت می گرفت و امروزه نیز سرای تجاری یا تمیچه شناخته می شوند.

ساختمان کاروانسراهای نجف آباد دارای حصار است و مانند هتل ها و مهمان سراها امکانات رفاهی را برای مسافران فراهم می کرده است. در گوشه و یا در میان  اضلاع حصار و دیوارهای آن برج هایی قرار داشتهف و دارای سردر است که در بالای آن ساختمان دو طبقه ساخته شده است.

اتاق های کاروانسرا در اطراف حیات ساخته می شدند، که معمولا اصطبل در پشت آن قرار داشت. البته بسته محل جغرافیایی کاروانسرا معماری آن متفاوت می باشدف مثلا در مناطق کوهستانی اتاق های گنبدی با تعدادی اصطبل می باشد.

اکثر اتاق ها دارای بخاری و اجاق است، که از هر طرف بسته است و مسافرین را از باد و باران ایمن نگه می داشته. کاروانسراهای خلیج فارس معمولا بدون حیات بوده و چهارگوش هستند. دروازه های ورودی به هر سمتی که لازم بود باز می شدند تا بادهای خنک ساحلی به ساختمان کاروانسرا برسد.

از نظر شکل ظاهری نیز کاروانسرا ها دارای اشکال مختلف هستند

• کاروانسرای مدور نظیر رباط زین الدین در جاده یزد-کرمان و زیره در جاده کاشان نطنز
• کاروانسراهای چند ضلعی ار داخل و بیرون قرینه هستند، مانند کاروانسراهای خان خوزه و امین آباد
• کاروانسراهای دو ایوانی نیز به شکل چهارگوش هستند مانند کاروانسراهای دو کوهک
• کاروانسراهایی با تالار ستون دار مانند کاروانسرای عسگر آباد بین جاده قم تهران
• کاروانسراهای چهارایوانی با حیات مرکزی

در نجف آباد و اطراف آن کاروانسراهای زیادی وجود دارد. از جمله کاروانسراهای مهم و زیبا کاروانسرای حسنیجه می باشد. که قبلا در مورد آن توضیحاتی داده شده است.

کاروانسرای جلوگیر و قلعه غریب خان، کاروانسرای قلعه رضا خان، کاروانسرای میرآباد نیز از این مجموعه کاروان سراها می باشد.

و اما کاروانسرای عصارخانه شاه آباد که بعد از جاده ویلاشهر قرار دارد.

مطلب کاروانسراهای نجف آباد در هفته نامه دیباگران شماره هشتاد و هفتم به چاپ رسیده است

مکان‌های تاریخی شهرستان نجف‌آباد

از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید