کاروانسرای جلوگیر

بزرگنمایی تصویر

کاروانسرای جلوگیر یا قلعه در دوره صفویه با مساحتی حدود ۳۷۰۰ متر مربع در روستای دماب در سه کیلومتری شمال غرب خونداب از توابع دهق ساخته شده
و در سال ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
این بنای بزرگ و تنومند در سر راه اسپاهان ، چادرسیاه ، حسنیجه ، دماب ، روستای در ، تیکن ، گلپایگان قرار دارد. و جایگاهی مهم از دیدگاه امنیت راههای بازرگانی ، اقتصادی کشور بوده. و مرکز ایران و اصفهان را به گلپایگان و سپس به شرق پیوند می داده ، طرح آن چهار ایوانی است.

در دو سمت اضلاع راست و چپ ورودی کاروانسرای جلوگیر ده صفر کم عمق ردیف شده. و در دو گوش راست و چپ ضلع شمالی دو برج مدور به صورت گنبدی قرار دارد، مکانی برای حفاظت از حمله اشرار در ساخت دیوارهای اطراف کاروانسرا و در فرم های مناسب به فراوانی از سنگ های تراورتن تراش خورده استفاده کرده اند. و هم به پایداری دیوارها افزوده و هم از لحاظ جلوه ظاهری قابل توجه است.

کاروانسرای جلوگیر

در بخش جان پناه کاروانسرای جلوگیر پشت بام آجر کاری مشبک به کار رفته و برای مقاومت بیشتر بنا آجرها را به فرم عمود چین قرار داده اند. در بالای سر در ورودی راهی برای حرکت و نگهبانی و مقابله با اشرار وجود دارد . مصالح آن آجر و سنگ و تعدادی کاشی است.و پی دیوارهای بیرونی و درونی را از سنگ لاشه ای ساخته اند. حیات  آن بزرگ و ۴ گوش است و ۲۸ اتاق دارد، ۱۰ اتاق در سوی خاور و ۶ اتاق در سوی باختر ، با یک شاه نشین و ۶ اتاق در شمال و یک شبستان برای نماز و نیایش و ۶ اتاق در جنوب و یک شیبستان هم در جنوب دارد.

برای گرمای تابستان در جلو اتاق ها ایوان قرار دارد و برای سرمای زمستان در اتاق ها بخاری دیواری دارد. اتاق ها از حیاط بلندتر است و طاقچه دارد و یا آجر نما کاری و یا گچ کشی شده است. ورودی کاروانسرا یک گنبد است ، که با گنبدهای دو شبستان و یک شاه نشین ۴ گنبد در کاروانسرا وجود دارد.

کاروانسرای جلوگیر

در دو طرف درب کاروانسرای جلوگیر دو راه پله برای ورود به بام دارد که بام آجری و بند کشی شده. و ناودانهای سنگی بسیار زیبایی برای عبور آب باران در بام نیز وجود دارد. در دالان ورودی نانوایی قرار دارد و در چهارطرف حیاط ، پشت اتاقها ، چهار باربند ، ساخته شده که در این محل ها چهارپایان نگهداری می شده. در این استبل ها آخور ، اخیدهایی نیز وجود دارد. اخیدها را برای بستن افسر چهارپایان استفاده می شد.

از سنگ لاشه های بیرون ساختمان قرار داده اند. در باربندها نورگیرهایی در اتاق ها برای روشنایی و تهویه طراحی شده اند. دو حیاط خلوت با چند اتاق ویژه برای کاروان سالار ، افراد خاص نیز در دو سمت شمال شرقی و جنوب شرقی قرار دارد. دستشویی ها در ۴ طرف کاروانسرا و بلند تر از زمین با کاسه های سنگی و صیقلی ساخته شده است.
دو برچ استوانه ایی نیز در شمال و جنوب برای دیده بانی قرار دارد.

در یک کاروانسرا یک حمام نیز وجود دارد و آب انبار و چاهی برای تامین آب کاروان  وجود دارد. آثاری از یک آسیاب نیز دیده می شود که سنگ آن دو نیم شده است . همچنین آثاری از کوره آجرپزی هم دیده می شود.

مکان‌های تاریخی شهرستان نجف‌آباد

از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید