کرباس بافی

بزرگنمایی تصویر

کرباس بافی هنر هفت رنگ ایران زمین، که در قدیم بافت کرباس و همچنین پارچه از هنرهای دستی شهرستان نجف آباد بوده است. و یکی از منابع درآمد مردمان شهرستان محسوب می شده است.

نوعی پارچه دست بافت با الیاف پنبه است. که امروزه در نجف آباد تولید نمی شود و در مناطقی مانند ابیانه، نائین، و کردستان به عنوان صنایع دستی ایران به جهان عرضه می شود.

کرباس در دکان هایی با نام تیمچه خرید و فروش می شد و خریدار پارچه ها را از بافنده می خرید. و به شهرهایی دیگر می فرستاد. بیشترین شهرهایی که متقاضی خرید کرباس هستند تهران، همدان، سنندج و اصفهان می باشند.

کرباس بیشتر به صورت سفید بافته می شود. و سپس با قلمکاری به طرح های محتلف رنگ آمیزی می شوند و یا با تخ های رنگی به صورت طرح دار بافته می شوند.

تاریخچه کرباس بافی

قدمت کرباس بافی در نجف آباد به حدود ۱۰۰سال پیش برمی گردد و از اواخر دهه ۶۰ دیگر این صنعت در شهرستان محدود شده و با ورود صنعت فرش و قالی رکود کرده است.

عواملی مانند ورود ماشین ها و دستگاه های صنعتی بافت پارچه و احداث کارخانه های پارچه بافی، سختی تهیه پارچه دستبافت و کم رونق بودن بازار تقاضا از عواملی است که بافت کرباس را در این منطقه محدود کرده است .

 بافندگان کرباس

در نجف آباد کرباس بافی به کار بافی معروف می باشد و زنان و دختران بیشتر به این حرفه مشغول بودند و در واقع با کاربافی یا بافت کار یا همان کرباس کمک خرج خانواده بودند. بافندگان در تمامی روزهای هفته به این کار مشغول بودند و تمامی کارهای بافت از جمله ریسیدن، آهار زدن، بافتن و …  را خودشان انجام می دادند.

مراحل مختلف بافت کرباس

• حلاجی  و ریسیدن پنبه
• آهاز ردن و رنگ کردن کلاف های نخ
• پیوند زدن و بافتن پارچه

مراحل قبل از بافت کرباس

پنبه به خاطر نرمی و مقاوتی که ماده اولیه کرباس پنبه است، ضمن اینکه به دلیل کشت پنبه در این منطقه به آسانی در دسترس قرار می گرفت. در این قسمت مراحل قبل از بافت گرباس را به طور خلاصه نام می بریم :

• برداشت پنبه
• تصفیه پنبه
• حلاجی پنبه
• چله کردن
• ریسیدن که نجف آبادی ها به آن ریشتن می گویند.
• کلاف کردن
• آهار زدن یا در گویش نجف آبادی مغروز کردن یا مغز آب کردن
• ماسوره کردن
• چرخینه کردن
• پیوند زدن
• و در نهایت بافت کرباس
• ابزار و وسایل لازم برای بافت کرباس
• نی یا همان گل شونه
• پادفشار
• شانه یا سردسته یا زیر دسته
• نورد و سیخ نورد
• سوزنی

دستگاه قدیمی کرباس بافی روی یک گودال قرار می گرفت که به آن چاله کاربافی گفته می شد و معمولا در گوشه ایوان و یا یک محل مناسبی قرار می گرفت که پاهای بافنده موقع کار به راحتی روی پادرفشارهای قرار بگیرد و حرکت کند

پارچه های مرغوب بافته شده کرباس باید محکم و صاف باشند و اصطلاحا زده نداشته باشند.

انواع پارچه های کرباس از نظر رنگ و طرح

پارچه های قلمکار : پارچه سفید که چیت ساز خریداری کرده و با قالب روی آن کار چاپ انجام می دهد. چیت ساز بسته به استفاده از پارچه طرح های متفاوتی را روی پارچه ایجاد می کند. مانند رو لحافی، کتبیه در حاشیه، طرح احمد شاهی، طرح سفره ، طرح کرباس مینایی و …. و یا پارچه های کرباس سفید توسط رنگرز  به رنگ های قرمز،آّبی ، سورمه ایی رنگ می شد و برای دوخت لباس به کار برده می شد.

این پارچه ها برای چادر رخت خواب، چادر ورکاری، چادر سری، بقچه باغی و کیسه برای نگهداری مواد غذایی و در نجف آباد برای تخت گیوه معروف به گیوه ملکی ، چادر شب، زیر انداز، ملافه، روانداز، رختخواب پیچ، حوله دستی و حوله حمام و … می شود.

این مطلب در هفته نامه دیباگران شماره نود و چهارم به چاپ رسیده است.

در مورد دیگر صنایع دستی نجف‌آباد بیشتر بدانید

از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید.