لوده بافی یا ارغوان بافی

بزرگنمایی تصویر

لوده بافی

ارغوان بافی ، لوده بافی یا سبد بافی از مشاغل سنتی شهرستان نجف آباد است. این هنر که هنری از جنس طبیعت است، با قدمت و سابقه طولانی در شهرستان نجف آباد می باشد. که متاسفانه در آستانه فراموشی می باشد. لوده از ترکه های درختی به نام ارغوان به هم بافته می شود.

لوده سبدی تو گرد است که برای حمل میوه هایی مانند انگور، انار و … که در باغ های نجف آباد پیدا می شود. استفاده می شده، این سبد لوده در کشاورزی بیشتر استفاده می شود، البته مصارف خانگی مانند سبدی برای شستن میوه را نیز دارد.

نجف آباد به دلیل هوای معتدل و خشک محلی مناسب برای رشد درخت ارغوان است. به همین دلیل درخت ارغوان درختی در منطقه نجف آباد به وفور یافت می شود. این گیاه خودرو است و به راحتی در این شرایط آب و هوا و خاک به خوبی رشد می کند. به همین دلیل ترکه هایی مناسبی در این منطقه برای لوده بافی یافت می شود.
در گذشته لوده را بر پشت حیوانات چهارپا قرار می دادند و محصولات کشاورزی را در آن حمل می کردند.

ارغوان یا درخت عشق

درختچه کوچکی است که بیشتر از ۱۲ متر بلند نمی شود. درختی زیبا که در تمامی آب و هوایی گرما و خشکی و ناملایمات رشد می کند. گل هایی صورتی و بنفش دارد که به راستی زیبایی خاصی دارد. برگ های آن قلبی شکل است و شاید دلیل اینکه به آن درخت عشق می گویند همین باشد. ارغوان همان درخت افسانه ایی است که وقتی جبرئیل بر موسی نازل شد بر سر موسی سایه افکند.

مراحل  و شیوه بافت ارغوان بافی

ترکه های درخت های جوان به دلیل نازکی و منعطف بودن مناسب تر هستند. اواسط بهار و آواخر پاییز زمان مناسبی برای جمع آوری ترکه می باشد. ترکه ها را باید با مهرات خاصی از درخت جدا کنند. اگر اشتباهی انجام دهند تا سال آینده آن درخت را می خشکاند. گاهی برای ترکه از شاخه های بیدمشک هم استفاده می کنند.

ترکه ها در آب خیس می کنند تا در محیط نمدار منعطف تر شوند. بافته ها نیز بیشتر به صورت دایره یا بیضی هستند. به همین دلیل هم مقطع و شروع بافت با دایره یا بیضی می باشد. ترکه لای انگشتان پای بافنده قرار می گیرد. تا بتواند تسلط خودش را حفظ کند. و با کم و زیاد کردن رج ها بافت را ریز و یا درشت می کند.

چند ترکه در کنار یکدیگر و چند ترکه به صورت متقاطع روی آن قرار می گیرد. که تشکیل یک ستاره شش پر می دهد. سپس ترکه های بارک تر مهار شده و بافنده با ترکه های نازک بافت را به صورت یکی از رو و یکی از زیر شروع می کند. ترکه ها به صورت یکی در میان از لابلای ترکه هایی متقاطع روی یکدیگر عبور می کند.

بعد پایان کار لبه کار بافته می شود. برای بافت بدنه لوده حالت مارپیچی ایجاد می کنند. و کار به همین شیوه ادامه پیدا می کند. در انتها کار نیز به صورت مارپیچ خم می شود. این سبدها از هر نوع سبدی مقاوم تر می باشند.

کاربرد ارغوان بافی

در گذشته این سبدهای چوبی زیبا در اکثر خانه های ایرانی پیدا می شوند. امروزه در روستا ها هنز هم جلوه خود را دارند. این نوع سبدها با آب و شوینده آسیبی نمی بینند، اما رطوبت مداوم و آتش می تواند آن را از بین ببرد.

برای نان، آبکش کردن،شستشو میوه، گل و …. کاربرد دارد. البته حلاج هم برای نگهداری پنبه و پشم و رنگرزها هم از لوده مانند رعیت ها استفاده می کنند

ارغوان بافی در دیگر شهرها

در نجف آبادی پیرمردی به نام عاملی با دست های پینه بسته و پیر به نام عاملی زندگی می کند. که به خوبی هنر لوده بافی  را در نجف آباد زنده نگه داشته است. شاخه های ارغوان به عمر و زندگی این پیرمرد گره خورده است.

در کردستان و خراسان رضوی نیز رواج زیادی دارد. در فصل جمع آوری ارغوان دشت های طبیعی ارغوان در طرقبه میزان بسیاری از بافندگان ارغوان می باشد.

مصاحبه ایی با  عنوان درخت عشق نیز می توانید مطالعه نمائید.

این مطلب در هفته نامه دیباگران شماره هشتاد و پنجم به چاپ رسیده است.

در مورد دیگر صنایع دستی نجف‌آباد بیشتر بدانید

از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید.