چاقو سازی

بزرگنمایی تصویر

چکش کاری از مشاغل قدیمی شهرستان نجف آباد محسوب می شود. که خود شامل آهنگری، چاقو سازی ، قفل سازی، قیچی سازی، درفش سازی، دفتین سازی می شود.
و پیشنیه این فن به ساکنین اولیه شهرستان نجف آباد بر می گردد. و از مشاغل به جا مانده از اسلحه خانه(قورخانه) صفوی می باشد.

چاقو سازی از مهمترین موارد این صنعت است. و دارای قدمتی دیرنه است و در کشور جایگاهی ویژه ایی را کسب کرده است.

در گوشه کنار ایران مردمانی هنر دوست و هنرپرور هستند. که با دقت، عشق و ظرافت صنایع دستی بسیار زیبایی را پدید می آورن. و هر شهری در هنرهای دستی حرفی برای گفتن دارند. یکی از همین شهر ها نجف آباد است که قدیمی ترین شهر جدید ایران لقب گرفته است. و با وجود جدید بودنش در نوع خودش قدیمی است. شهری که در زمان شاه عباس صفوی بنا شد و سپس به عنوان کارخانه اسلحه سازی اصفهان انتخاب شد. که هنوز بقایایی آن یعنی همان چاقوسازی در شهر دیده می شود.

این مورد نیز قابل ذکر است که در دوره قاچار مخصوصا دوره محمدخان قاجار، هنرمندان و استادکاران این صنعت چاقوهای با کیفیت و محکم تری را توانستند بسازند.
در واقع اولین صنعت دستی در نجف آباد چاقو سازی است. که با شاخ معمولا بز ،گوسفند، آهو و … ساخته می شود. و با صنایع دستی اصفهان به زیبایی تزئین می شود، این صنعت پیشینه ۴۰۰ ساله دارد.

زمانی که شیخ بهایی نقشه شهر را ترسیم کرد و نجف آباد به وجود آمد. حدود ۵۰ سال بعد از آن ف حرفه چاقو سازی در این شهر پا گرفت.
میرعباسی یکی از هنرمندان این حرفه می گوید:
در ابتدا توسط یک غربتی به نام ابراهیم این صنعت در شهر شکل گرفت
و سپس به طور قابل توجهی رشد کرد و این خود سندی بر قدمت این صنعت در شهرستان است.

استادکاران نجف آبادی چاقو سازی

از استادکاران این صنعت تعداد زیادی باقی نمانده است. و بیم آن است که این صنعت به فراموشی سپرده شود. استادکاران این شهر حرفه چاقوهایی برنده تر، کاربردی تر و با دوام تر از شهر زنجان می سازند. که چاقوهای رنجان بیشتر جنبه زیبایی دارد و چاقوهای نجف آباد بیشتر جبنه کاربردی دارد. و در دامداری، کشاورزی، قصابی ها، کشتارگاه ها ، مصارف خانگی و … استفاده می شود. و برای همین فولاد در کوره به خوبی گداخته می شود و ضربه های چکش بر سندان ساخته می شوند.

چاقوهای ساخته شده در این شهر به عنوان صنایع دستی ارزشمندی در موزه های خارجی قرار دارد. از جمله چاقوهای ساخته شده استاد علی نجف آبادی که در موزه لوور فرانسه در قسمت صنایع دستی نگهداری می شود. و نشان از اهمیت و ارزش بالای این هنر نجف آباد می باشد.

امروزه استادکاران سعی کرده اند که با توجه به شرایط امروزی و تغییر سلیقه مشتریان هنر چاقو سازی را به روز رسانی کنند. از اساتید این حرفه می توان افراد زیر را نام برد.

• کافی موسوی
• ایرانپور
• غیور
• معین
• مهدیه

روش چاقو سازی

در گذشته از ابزارهایی مانند چکش، انبر، چرخ های دستی و .. برای ساخت چاقو استفاده می شده است. چاقو شامل دسته، تیغه و اره می باشد. که هر کدام به صورت دست ساز و با روش های خاص خودش ساخته می شود. جنس دسته چاقو از شاخ گوسفند می باشد و با خرده های برنج و استخوان تزئین می شود.

شاخ ابندا در آتش کاملا قرمز از ذغال چوب یا ذعال سنگ قرار می گیرد. بعد از اینکه به خوب قابل انعطاف شد با انبرک مخصوصی از روی آتش بر داشته می شود. و با انبر دیگری با دهنه بلند کشیده می شود و با قدرت دست و فشار زانو و بدن و با مهارت زیاد، شاخ به شکل مورد نظر در می آید. و با تیغه ایی برنده صاف شده و در نهایت سرد می شود.

تیغه و اره چاقو با قدرت دست استاد کار و ابزارهای مانند سندان، چکش و آتش کوره ساخته می شود. تیغه ایی که از فولاد آب دیده ساخته شود. و هرچه چقدر چکش کاری بیشتری روی آن انجام شود، جنس بهتری خواهد داشت.

البته گفتنی است امروزه در کارگاه ها و کارخانجات این صنعت با ذوب کردن مواد اولیه در کوره های داغ ، و عملیاتی مانند پرداخت کردن ، آب دادن و سردکردن مواد گداخته شده محکم تیغه های برنده و بادوامی ساخته می شود. بعد از ساخت دسته وتیغه عملیات مونتاژ بر روی آن صورت می گیرد.

انواع چاقو های قدیمی

• چاقوهای دسته کج
• چاقوهای بزرگ
• چاقوهای شاخ دار
• چاقوهای نوک تیز

این مطلب در هفته نامه دیباگران شماره نود و یکم به چاپ رسیده است.

در مورد دیگر صنایع دستی نجف‌آباد بیشتر بدانید

از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید.