گبه بافی

بزرگنمایی تصویر

گبه بافی بافته ای تزئینی و کاربردی

یکی از صنایع با ارزش و با اصالت ایران گبه بافی است. که هم جنبه کاربردی و هم جنبه تزئینی دارد. که با قالی تفاوت هایی در سایز، شمار پودها و بلندی پرزها با هم دارند. این هنر در بین عشایر و روستائیان رواج دارد. و خانه های ساده و پرصفای آن ها را زینت می دهد.

آشنایی و شناختی از گبه بافی

گبه نوعی فرش است که با دست بافته می شود. بافتی درشت دارد و یک تا سه سانتی متر خواب دارد. و متناسب با چله پودهای آن ضخامت دارد. اساس این هنر تار و پود است. و از پود زیاد در گبه بافی استفاده می شود. گاه تعداد آن از سه تا هشت پود در هر رج است.

ریشه گبه را بلند می گیرند تا بین رج ها به دلیل استفاده از پود ضخیم، فاصله ایی ایجاد نشود. و برای پر و ضخیم بودن گبه از پرز بلند استفاده می کنند.

این هنر روی دارهای افقی یا همان زمینی به روش فارسی باف بافته می شود. جنس تار، پود، ریشه گله از پشم است. به همین دلیل مهمترین آفت آن بید است.

گبه های مرغوب از جنس پشم بهاره هستند. پشم ها با دست ریسیده می شوند با روش طبیعی و گیاهی رنگ می شوند. که این رنگ های در مقابل رنگ های شیمایی بسیار با دوام، دارای  ثبات و درخشندگی زیادی هستند. طرح های این هنر ذهنی و هندسی می باشند که از اطراف و محیط پیرامون الهام گرفته می شود. این طرح ها به صورت قرینه بافی با نقش های جذاب به وجود می آیند. بقچه واحد بسته بندی این هنر است و در هر بسته ۲ تا ۴ گبه قرار می گیرد.

ریشه یابی گبه بافی

بعضی زبان شناسان اعتقاد دارند که گبه در لغت به معنی زمخت، سفت، ضخیم و چیزی شبیه به اینها بوده است. در اصل فرشی که خوابی بلند داشته  ودرشت بافته شده را گبه می گویند. عشایر این فرش را برای مصارف شخصی خود می بافتند. و زیر اندازی مناسب برای جلوگیری از نفوذ سرمای زمین برای خانواده عشایر می باشد. پادشاه هندوستان، شاه همایون گورگانی که به خاطر سیاسی، توطئه و خیانت درباریان به ایران فرار کرد. و شاه تهماسب صفوی به وی پناه می دهد ،و استقبال بی نظیری از او به عمل می آورد.

محمدخان اشرف اوغلی مدیریت جشن استقبال را به عهده داشت،دستور می دهد. در سالن ها از قالیچه های دو خوابه طلاباف، نمد تکه کرکی استر اطلس، گبه و سه قالی دوازه ذرعی کوشگانی یا همان جوشقانی پهن کنند. روی هفت راس اسب جل های مخمل و اطلس بپوشانند. تنگ قصب بافی ابریشمی بر جل مخمل منقش ، تنگ سفید بر جل مخمل سرخ و تنگ شیاه بر جل مخمل سبز  بکشند. این اولین باری است که از نام این هنر در تاریخ ایران استفاده شده است.

طرح گبه

ابتدا بدون نقش بوده و ساده بافته می شده. طرح گبه های امروزی اشکال هندسی و ساده از ذهن بافنده بر روی گبه بافته می شود. قید و بندی در طرح ها وجود ندارد و از محیط اطراف خود الهام می گیرند. نقش هایی مانند نقش سیاه چادر، گوسفندان، گله ، سگ که در نزد عشایر نشاته و نماد خاصی دارد،گل بوته به نشانه سرسبزی، انشان به نشانه داشتن خانواده بافته می شوند.

این هنر اصیل ایرانی است و نوع بافت و طرح و نقش آن . آن را از سایر بافت ها متمایز می کند اگر چه این هنر قابل تحسین زحمت و مشقت کمتری نسبت به فرش دارد.

این مطلب در هفته نامه دیباگران شماره شصت و سوم چاپ شده است.

در مورد دیگر صنایع دستی نجف‌آباد بیشتر بدانید

از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید.