جمعه, ۳۰ شهریور ۱۴۰۳ / ۰۳:۳۵:۳۹
هنر گلیم بافی : گلیم با زیلو و جاجیم متفاوت است و یکی از انواع زیر انداز و پوشش است، فرشی است بدون پرز و یا خواب گره خورده که از ابریشم، موی بز، پشم گوسفند و یا پنبه بافته می شود. تار و پود آن معمولا از پشم حیوانات اهلی می باشد و هر […]
هنر گلیم بافی : گلیم با زیلو و جاجیم متفاوت است و یکی از انواع زیر انداز و پوشش است، فرشی است بدون پرز و یا خواب گره خورده که از ابریشم، موی بز، پشم گوسفند و یا پنبه بافته می شود. تار و پود آن معمولا از پشم حیوانات اهلی می باشد و هر منطقه طرح ویژه به خود را دارد و باکمی تغییرات کابردهای متفاوتی می تواند داشته باشد مثلا در بین عشایر به عنوان نوار چادر، نمکدان و جل اسب استفاده می شود.
گلیم بافی یکی از شاخه های هنر بافندگی سنتی و نساجی است و در زبان های مختلف با انواع گوناگون آمده است.
مردمان مناطقی مانند آسیای مرکزی، شمال آفریقا و شرق اروپا وهر جایی که پرورش بز، شتر، گوسفند رواج داشته است، در بافت فرش مهارت داشته اند و گلیم هم می بافند، ترکمن ها، ترک ها، عرب ها، قفقازی ها و … گلیم را به عنوان یک دست بافته تولید می کنند.
رنگ های استفاده شده در گلیم سنتی گیاهی می باشد، و گلیم به شکل سنتی معمولا برای پوشاندن زمین، دیوار و رو انداز به کار برده می شود البته امروزه در خانه های مدرن نیز برای طراحی دکوراسیون استفاده می شود و در سراسر دنیا طرافداران خاص خود را دارد.
بافندگان عشایر محدودیتی دراندازه گلیم ندارند و گلیم را در هر اندازه ایی مورد نیاز خود می بافند، اما در اندازه ۷۰*۱۰۰ و ۱۵۰*۱۰۰ که به ذرع و نیم مشهور است،متداول تر نیز می باشد. البته به اندازه های معمول مانند فرش ۲*۳ و ۴*۳ و اندازه کناره ها و … نیز می توان اشاره کرد.
نمونه های پیدا شده در بین النهرین و آفریقا نشان می دهند حصیر بافی و سبدبافی منشا نساجی بوده و نشان می دهد اولین زیر ندازها از نی و گیاهان باتلاق های سفلای بین النهرین ، تهیه شده است.
اولین قدم بشر برای تولید پارچه،گلیم و قالی، به هم انداختن و درگیر کردن الیاف گیاهان به یکدیگر بوده است، و به تدریج مراحل بافت تکمیل شده و خلاقیت های هنری و ذوق هنرمندان در این روند تاثیر گذار بوده است.
نخ تار : عموما پنبه می باشد اما گلیم های با تارهایی از جنس پشم نیز دیده می شود.
نخ پود: معمولا از پشم حیوانات اهلی می باشد اما در لیم های ظریف تر که برای تزئین کاربرد دارد از نخ کرک که از کرک حیوانات بدشت می آید هم استفاده می شود.
مواد رنگرزی گلیم از قدیم تاکنون رنگ های گیاهی و معدنی بوده است، و در بعضی موارد از منابع حیوانی مانند قرمز دانه ها هم استفاده می شده است. نخ ها که معمولا از پشم حیوانان تهیه می شود با این نخ های رنگ شده تنوع طرح ایجاد می شود.
انواع گلیم در مناطق مختلف ایران از نوع طرح و مواد اولیه آن قابل تشخیص و دسته بندی هستند.
شانه: از جنس فلز یا چوب با دندانه های بلند فلزی است و دارای یک دسته بلند به عنوان اهرم در تنظیم کشش تار و پودها است و برای کوبیدن پودها و ترتیب فاصله تارها استفاده می شود.
کجوف: از جنس چوب و برای جدا ساختن بیشتر تارها و از چوب صاف و صیقلی ساخته می شود.
سیخ پودکشی: میله چوبی ساده و دو سر قلابی برای رد کردن پودهاست و در گلیم بافی کمتر استفاده می شود.
قیچی و چاقو: توسط آهنگران محلی ساخته می شود.
دار یا کارگاه : یکی از مهم ترین وسایل کار گلیم بافی است، دارهای گلیم بافی بسیار ساده هستند و بافت های پیچیده نیز با همین دارهای ساده انجام می شود، البته دارهای پیچیده غالبا به سرعت عمل را افزایش می دهد و حجم کارهای جسمانی را کاهش می دهد.
این مطلب در هفته نامه دیباگران شماره نود و دوم به چاپ رسیده است.
در مورد دیگر صنایع دستی نجفآباد بیشتر بدانید
از سایت موسسه فرهنگی هنری فرهنگ سازان معاصر دیدن کنید.
